V. İlgili diğer Makaleler

Bırakın Tarihçiler karar versin *

Prof. Dr. Justin McCARTHY **
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Günümüzde süre giden Ermeni meselesi tartışmaları boyunca tarih yazmaya çalışan politikacıları hedef alan bir yaklaşım ortaya çıkmıştır. “Bırakınız tarihçiler karar versin”. Bu ifadeyle ne demek istediğimizi çok azımız ortaya koyabilmiştir. Şimdi bunu yapmanın tam zamanıdır.

Milliyetçi eğilimleri korumak amacıyla yazılmış yanlı tarih ile olması gereken tarih arasında çok büyük bir fark vardır. Tarih geçmiş hakkındaki doğruyu bulmayı hedefler. Tarihçiler doğrunun aldatıcı olduğunun farkındadırlar. Kararlarını etkileyen önyargılarının olduğunu bilirler. Bütün gerçeklere hiçbir zaman ulaşılamayacaklarını da bilirler. Fakat tüm bunlara rağmen her zaman doğruyu bulmaya çalışırlar, o doğru her ne ise.

Tarihi kullanan milliyetçiler ise çok farklı emellere sahiptirler. Geçmişteki olayları milli mücadelelerinde birer silah gibi kullanırlar. Onların bir amaçları vardır- davalarını kazanmak- ve bu uğurda her şeyi kullanırlar. Bir tarihçi bütün ilgili gerçekleri bir araya getirmeye ve bir bütünlük içinde olaylara bakmaya çalışırken, öte yandan bir milliyetçi tarihten amacına yönelik olan parçaları seçer ve diğerlerini dikkate almaz.

Diğer insanlar gibi tarihçiler de politik amaç ve ideolojilere sahiptirler, fakat gerçek bir tarihçi gerçekler onun inancını doğrulamadığında hatalarını da kabul eder. Ancak davası uğruna her şeyi göze almış bir milliyetçi bunu asla yapmaz. Gerçekler öngördüğü teorilere uymazsa, milliyetçi onları dikkate almaz ve davasını tamamlamak için başka yollar arar. Gerçek tarihçiler hatalar yapabilirler. Davası uğruna her şeyi göze alan milliyetçi ise bilinçli hatalar yapar ve entelektüel suç işlerler.

Ermeni Sorunu uzun süreden beri milliyetçi çalışmalara konu olmaktadır. Bu ise tarihsel araştırmanın prensiplerini hiçe sayan tutarsız bir tarihin oluşmasına neden olmaktadır. Fakat Türkler ve Ermeniler kullanılması gereken araçlarla tarihe yaklaştıklarında, mantıklı ve tutarlı sonuçlar elde edeceklerdir. “Bırakın tarihçiler karar versin”; bütün gerçeklere bakan, bütün görüşleri değerlendiren, tarihsel prensiplere başvuran ve mantıklı sonuçlara varan diğer tüm tarihsel araştırmalar gibi, yapılması gereken tarihsel bir araştırmaya çağrıdır.

Tarihçiler özellikle şu temel soruları sorarlar: “Bir Ermenistan var mıydı? Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu içinde kendi devletlerini haklı olarak talep edecekleri kadar Ermenilerin çoğunluğu oluşturduğu bir bölge var mıdır?”

Bunların cevaplarını bulabilmek için, tarihçiler özellikle istatistik arşivleri olmak üzere, devlet nüfus istatistiklerine bakarlar, çünkü devletler çok nadiren kendi kendilerine yalan söylerler. Devletler kendi vatandaşlarının sayısını bilmek, onları anlamak, izlemek, askere almak ve daha önemlisi vergilendirmek için bilmek isterler.

Bu konuda Osmanlıların diğer devletlerden farkı yoktur. Diğer devletler gibi hatalar yaparlar, özellikle de kadınların ve çocukların sayımında bu hatalar söz konusudur. Ancak bu eksik sayımlar istatistiksel metotlar kullanılarak düzeltilebilir. Sonuçta Osmanlıda yaşayan Ermenilerin sayısı hakkında en gerçekçi tabloyu elde etmiş oluruz. Birinci Dünya Savaşı başlarında Ermeniler “Osmanlı Ermenistan” (Ottoman Armenia) diye tabir ettikleri bölgede toplam nüfusun yalnızca %17’sini teşkil etmekteydiler. Aslında dünyadaki tüm Ermeniler Doğu Anadolu’ya gelseler yine de orada çoğunluk oluşturamazlardı.

Osmanlı’nın doğusunda yaşayan Ermenilerin görece az sayıda bulunmalarından şu iki çıkarıma ulaşılabilir: Birincisi, Anadolu’daki Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne karşı tek başlarına büyük bir tehlike oluşturmaları olanaksızdı. Bazı Ermeni isyancıları devlet düzenini bozmuş olabilir, ancak bunların çok azı Osmanlı otoritesini tehdit edecek düzeydeydi. Ermeni isyanları, yalnızca Ruslar tarafından sağlanabilecek olan dış desteğe ihtiyaç duymuşlardır. İkincisi, Ermeni milliyetçileri öncelikle o bölgede yaşayan Müslümanları tamamen tahliye ettikleri takdirde yalnızca kendilerine ait olan devleti yaratabileceklerdi.

Müslüman-Ermeni arasındaki düşmanlığın tarihi gelişimini anlamak için tarihsel prensipler kullanılabilir. Bu ilkeler uygulandığında Ermenilerin tarihinin de başka tarihlerden farklı olmadığı görülür. O tarihin bir kısmı, çevre koşulları nedeniyle tekdir, ancak diğer tarihlerle başka yer ve zamanlarda geçen olaylarla benzerlikler taşır. Bu prensipler:

1. Çoğu etnik çatışmalar uzun süreler içerisinde oluşurlar. Almanlar ve Polonyalılar, Finliler ve Ruslar, Hint yarımadasındaki Hindular ve Müslümanlar, İrlandalılar ve İngilizler, Avrupalılar ve Kuzey Amerika’daki yerli Amerikanlar- bütün bu çatışmaların yayılması kuşaklar boyu ve sık sık da yüzyıllarca sürdü.

2. Modern zamanlara gelinceye kadar etnik grupların ve insanların toplu, çoğu karşılıklı, ölümlerinin en az iki tarafın savaşmasının bir sonucuydu.

3. Milliyetçi devrimcilerle devletler arasında çatışma çıktığında tarafların ilk karşı karşıya gelmesini devrimciler başlatmışlardır. Yerleşik devletlerin çıkarını iç barış oluşturur. İyimser olarak baktığımızda, devletlerin yurttaşlarına sağladıkları yararlar sonucunda iç huzur beklerler. Daha az iyimser olursak, barışın vergi toplamayı ve iç değil de dış düşmanlarla savaşmak için orduyu kullanmayı kolaylaştırdığı görülür. Dünya tarihi bunun örnekleriyle doludur. Osmanlı İmparatorluğu içindeki Yunanistan, Sırbistan ve Bulgaristan isyanları bu prensibin doğruluğunu gösterir şekildedir.

Bu prensipler doğrultusunda, Türklerin ve Ermenilerin tarihi, başkalarının tarihinden farklı değildir. Tarihi prensipler uygulanmıştır.

Türkler ve Ermeniler arasındaki anlaşmazlık uzun bir süre içerisinde gelişmiştir. Ermeni-Müslüman anlaşmazlığının ortaya çıkmasında ilk suçlanması gereken Rusların emperyalist yayılmasıdır. Korkunç Ivan zamanında, 16. yüzyılda Ruslar fethettikleri topraklardan Müslümanları sürme politikası izliyorlardı. Sonraki üç yüz yıl boyunca, Müslümanlar, çoğu Türk olmak üzere, bugün Ukrayna, Kırım ve Kafkasya olarak bilinen yerlerde ya öldürüldüler ya da buralardan sürüldüler. 1770’lerden 1850’lere kadar Rus saldırıları ve Rus kanunları 400,000’den fazla Kırım Tatar’ını topraklarını terk etmeye zorladılar. Kafkasya bölgesinde 1.2 milyon Çerkez ve Abhaza Ruslar tarafından ya sürüldü ya da öldürüldü. Bunlardan üçte biri yaşamını kaybetti- çoğunlukla göz ardı edilen Müslüman katliamlarından biridir. Tatarlar, Çerkezler ve Abazalar Osmanlı İmparatorluğu’na geldiler. Onların varlığı Osmanlı Müslümanlarına Rus istilasının neler yapabileceğini öğretti.

1790’larda Kafkasya bölgesindeki Ermeni azınlığın üyeleri Müslüman yönetime karşı isyana başladı ve Rus istilacılarla ittifak kurdular. Silahlı Ermeni birlikleri Ruslara katıldılar. Ermeni casuslar Ruslar için istihbarat çalışmalarda bulundular. Bu savaşlarda Müslümanlar katledildi ve sürüldüler. Ermeniler buna karşılık daha önce, Karabağ gibi, Müslümanların yaşadıkları yerlere göç etmeye başladılar. Bu Güney Kafkasya ve sonra Doğu Anadolu’da yaşayan insanların, iki farklı kampa bölünmelerine yol açacak olayların başlangıcıdır-bir tarafta Rus İmparatorluğu ve Ermeniler, diğer tarafta Müslüman halk ve Osmanlı İmparatorluğu. Çoğu Ermeni’nin ve Müslüman’ın kuşkusuz bu anlaşmazlıklarla ilgisi yoktu, ama olaylar onları bir taraf tutmaya zorladı.

1827-1829 Ruslar ve İranlılar ile Ruslar ve Osmanlılar arasındaki savaşlar doğuda 1920’lere kadar sürecek olan nüfus değişimlerine neden oldu. Ruslar bugün Ermenistan Cumhuriyeti olarak tanınan Ermeni Hanlığı’nı fethettiklerinde nüfusunun çoğunluğunu Müslümanlar oluşturuyordu. Bunların yaklaşık üçte ikisi, 60,000 Müslüman, Ruslar tarafından Erivan’ın dışına sürüldüler. Ruslar işgallerini Ermenilerden de destek buldukları Anadolu’da sürdürdüler. Savaşın sonunda Ruslar Doğu Anadolu’yu terk ederken onlara 50-90,000 kadar Ermeni de katıldı. Erivan ve diğer bölgelerden sürülen Müslümanların yerlerine yerleştiler, onlara İran’dan gelen 40,000 Ermeni de katıldı.

Büyük nüfus değişimleri başlamış ve sonucunda Anadolu Müslümanları ve Ermenileri arasındaki güven kaybolmuştu. Ruslar 19. yüzyılda, Kırım Savaşı ve 1877-78 Rus-Türk Savaşı sırasında Anadolu’yu iki kere daha fethedeceklerdi. Her iki savaşta da önemli sayıda Ermeniler Ruslara katılıp casusluk ve işgal kuvvetleri polisliği yapmışlardır. Örneğin Erzurum’da, İngiliz konsolosluk görevlilerinin raporuna göre Ruslar tarafından atanan Ermeni polis şefi ve onun komutasındaki Ermeni kuvveti “Muhammet’e inananlara taciz etmişler, kötü davranmışlar ve hakaret etmişlerdi”, ve 6,000 Müslüman aileyi şehri terk etmeye zorlamışlardı. Ruslar geri çekilirken Müslümanların intikamından korkan 25,000 Ermeni de onlara katıldı. Ancak en büyük göç 1882 yılında çoğunluğu Türk olan 70,000 Müslüman’ın ve 40,000 Lazın Rusların işgal ettikleri topraklardan sürülmesidir.

1900’lerde yaklaşık 1,400,000 Türk ve Kafkas Müslüman, Ruslar tarafından yerlerinden edilmiştir. Bunların üçte biri ölmüş, öldürülmüş ya da açlık ve hastalıkların kurbanı olmuştur. 125,000 ile 150,000 arasında Ermeni, Osmanlı Anadolu’sundan (Ottoman Anatolia) Erivan’a ve Rusların elinde bulunan Güney Kafkasya’nın diğer bölümlerine göç etmişlerdir.

Bu Rus emperyalizminin ödettiği bedeldi. Yalnızca bir buçuk milyon insan sürülmek ve öldürülmekle kalınmamış, aynı zamanda etnik barış da yok edilmiştir. Müslümanlara, yedi yüz yıldır beraber yaşadıkları 19. yüzyıldaki Ermeni komşularının, Rus ilerlemesiyle, bir kez daha düşman olabileceklerini öğretmişlerdi. Ruslar, tarih öğretileri anlaşmazlıklar ve toplu katliamlar içinde muhtemel olan, iki taraf yaratmışlardı.

Ermeni isyancıların eylemleri Osmanlının doğusundaki Müslümanlar ve Ermeniler arasındaki ayrılığı ve karşılıklı korkuyu arttırdı.

Belli başlı Ermeni devrim örgütleri 1880’lerde ve 1890’larda Rus İmparatorluğu’nda kurulmuştu. Bu örgütler ideolojik olarak sosyalist ve milliyetçilerdi. Seçtikleri silah ise terördü. İsyancılar açıkça planlarının Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’na karşı koyduğu planla aynı olduğunu ortaya koymuşlardı. İsyancılar Bulgaristan’da öncelikle Müslüman köylüleri katletmişlerdi. Osmanlı Devleti bu sırada Bosna’da Sırplarla savaş halindeydi ve yerel Türk halktan kendilerini bu isyancılara karşı savunmalarını istemişti, bunu gerçekleştirdiler de, ama birçok can kaybettiler. Avrupa gazeteleri ölen Müslümanlardan değil de Bulgarlardan bahsetti. Avrupalılar bütün bu ölümlerin isyanlardan kaynaklandığına inanmıyor, Türklerin kötü niyetine bağlıyorlardı. Ruslar görünüşte Hıristiyanları kurtarmak amacı ile işgal etmişlerdi. Sonuç Bulgaristan’da yaşayan Müslüman halkın %17’sini oluşturan 260,000 Türkün öldürülmesi ve %34’ünün de sürülmesi olmuştur. Ermeni isyancıların da izlemek istedikleri plan buydu.

Ermeni isyanları hem Rus hem de Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin gerilla çeteleri kurmalarıyla başladı. Silahlar kaçak olarak elde edildi. Bu gerillalar Osmanlı devlet memurlarını öldürdüler, Müslüman köylere saldırdılar, ve on dokuzuncu yüzyılın en etkili terör silahı olan bombayı kullandılardı. 1894’te isyancılar artık açık bir devrim için hazırdılar. İsyanlar Sasun, Zeytun, Van ve diğer bölgelerde 1894 ve 1895’te başladı. Bulgaristan’da olduğu gibi masum sivilleri öldürmekle işe başladılar. Zeytun isyanının lideri emrindeki kuvvetlerinin 20,000 Müslüman’ı öldürdüğünü açıkladı. Bulgaristan’da olduğu gibi Müslümanlar karşılık verdiler. Örneğin Van’da 400 Müslüman ve 1,700 Ermeni Öldü. İsyanlar birbirini izledi.1909’da Adana’da, devlet kontrolü kaybedince, Ermeni isyanı çok kötü bir hal aldı ve isyancılar ve masumlar olmak üzere çoğunluğu Ermeni 17,000 ile 20,000 arası insan öldürüldü. İsyanlar devam ederken, 1894 ve 1897’de Ermeniler en büyük intikam saldırılarının onlardan gelebileceğini düşünerek kasıtlı olarak Kürt aşiretlerine saldırdılar. Bunun sonucu olarak Kürtler ve Ermeniler arasında meydan savaşları başladı.

Ama işler Ermeni isyancılar için kötü gitti. Ermeniler Bulgarların planını izlediler, Müslümanları öldürdüler ve intikam saldırılarına maruz kaldılar. Kendi insanları daha fazla acı çekti. Güvendikleri Ruslar ve Avrupalılar da bu olaylara karışmadılar. Avrupa’nın politikaları ve iç sorunlar Rusları engelledi.

Ermeni isyancıların yaratmak istedikleri neydi? Sırplar ve Bulgarlar Osmanlı İmparatorluğu’na karşı isyan ettiklerinde talep ettikleri, Sırpların ya da Bulgarların çoğunlukta olduğu topraktı. Kendi topraklarından Türkleri ve diğer Müslümanları kovmuşlardı, ama bu Müslümanlar zaten bir çoğunluk değillerdi. Bu Ermeniler için geçerli değildi. Şiddetle göz diktikleri topraklarda çoğunluğu Müslümanlar oluşturuyordu. Bir Ermenistan kurmanın yolu bu Müslümanları kovmaktı.

Birinci Dünya Savaşı’nı iyi anlayabilmek için bu tarihi çok iyi bilmek gerekir. Uzun bir tarihsel süreç içerisinde iki anlaşamayan taraf oluştu.

Rus emperyalistler ve Ermeni devrimciler Osmanlıların istemediği bir kavga başlattılar. Osmanlılar Rusların ve Ermenilerin planlarına karşı gelerek kendi vatandaşlarını savunmak zorundaydı. Tarih Osmanlılara, Ermeniler eğer zafer kazanırsa bunun toprak kaybetmenin yanı sıra toplu sürülmenin ve öldürülmenin de Müslüman çoğunluğun kaderi olacağını öğretmişti. Bu da Ermeni isyanının kesinlikle temel amacıydı.

Büyük Savaşın beraberinde getireceklerini 1905 Rus Devrimi’nde görebiliriz. Ruslar Azerbaycan’daki etnik anlaşmazlıkları körüklemişler ve iki toplum arası savaşı tahrik etmişlerdir. Azeri Türkleri ve Ermenileri boyunduruğu altında yaşadıkları imparatorluğa karşı savaşacaklarına birbirleriyle savaşmışlardır. Hem Türkler hem de Ermeniler birbirlerini düşman kabul etmenin acı derslerini öğrendiler, ve çoğu da ne kan ne de savaş istiyorlardı. Ama taraflar çoktan yaratılmıştı.

1914 sonlarında Osmanlı doğusundaki toplumlar arası anlaşmazlık Ermeni isyanı ile başlamıştır. Yaklaşık 8,000’i Kağızman’dan, 6,000’i Iğdır’dan ve diğer yerlerden olan Anadolu Ermenileri Rusya’nın elinde bulunan Güney Kafkasya’ya eğitime gitmişlerdi. Daha sonra yerel isyancılara katılmak üzere geri döndüler ve isyan bütün doğuyu sardı. Osmanlı Devleti sadece Sivas vilayetinde 30,000 isyancı olduğunu tahmin ediyordu, muhtemelen abartılmış olmakla beraber isyanın genişliği açısından önemli bir ölçüdür. Askeri hedefler saldırılması gereken ilk yerlerdi: telgraf telleri kesilmişti. Stratejik dağ yolları tutulmuştu. İsyancılar özellikle doğuda asker toplamakla görevli Osmanlı devlet memurlarını hedef almışlardı. Uzak kesimlerdeki Müslüman köylere ilk saldırılar ve Müslümanlara yönelik katliamlar başladı. İsyancılar Zeytun, Muş, Şebin Karahisar, ve Urfa’yı almaya çalıştılar. Sınırlarda bulunması gereken Osmanlı silahlı kuvvetleri, bunun yerine içeride isyanları bastırmak zorunda bırakılıyordu.

En şiddetli isyan hareketi Van şehrinde görülmüştü. 1915 Mart’ında kenti zayıf bir Osmanlı garnizonunun elinden aldılar ve kaçamayan bütün Müslümanları öldürdüler. Civar bölgeden toplanan 3,000 Kürt toplanıp Van’ın dışında yer alan Zeve’ye getirildi ve burada katledildi. Buna cevaben Kürt aşiretler, önlerine çıkan Ermeni köylülerden intikamlarını aldılar.

Tarihsel prensipler yine iş başındaydılar. İsyancılar eyleme geçmişler ve sonunda ortaya, savaşan iki taraf çıkmıştı. Ermenilerin Van ve çevresinde yaptıklarından sonra Müslümanlar Ermenileri kendilerini öldürebilecek düşman olarak görmeye başlamışlardı. Ermenilerin tek korktuğu şey Müslümanların intikam almalarıydı. Bu insanların çoğunda savaşma isteği yoktu, ama buna zorlanmışlardı. Bu çatışma acımasız olacaktı.

Sonraki beş yıl içerisinde Osmanlının doğusunda tam bir savaş yaşanıyordu. Ruslar saldırıya geçmiş ve doğuyu ele geçirmiş, bir milyondan fazla Müslüman ölmektense mülteci olmayı tercih etmişti. Kaçarlarken yolda Ermeni çetelerin saldırılarına maruz kaldılar. Ruslar geri çekilirken bu defa kaçma sırası Ermenilere gelmişti. Ruslar saldırdılar ve geri çekildiler, sonra tekrar saldırdılar, sonra bir kez daha geri çekildiler. Her ilerleyişlerinde yüz binlerce insanın kaçmasına neden oldular.

Doğu Anadolu’da iki savaş yaşandı, biri Rus ve Osmanlı orduları arasında ve diğeri yerel Müslüman ve Ermeniler arasında. Ordular arasındaki savaşta siviller ve düşman askerleri bazen insancıl bazen de kötü muamele gördüler. Ama Müslümanlar ve Ermeniler arasındaki savaşta hiç merhamet yoktu. Ailelerini savunmak için erkekler bütün gaddarlıklarıyla savaştılar.

Bugün genel kanı olarak göç olayının sadece bir tarafını görülüyor, diğer bir deyişle sadece Anadolu’daki zorunlu göç, Ermenilerin tehciri görülüyor. Aslında zorunlu göç olayları sadece Ermeni tehciri demek değildir. Ermeniler için en kötü zorunlu göç, geri çekilen ordularıyla birlikte yaşadıklarıdır. Onlar da, aynı Osmanlı ordularıyla birlikte geri çekilen Müslüman halk gibi acı çekmişlerdir. Açlık ve hastalıklar, her iki taraftan da, düşman mermilerine hedef olan insanlardan daha fazla insan öldürmüştür. Tarihsel prensipler içerisinde bu öngörülmüştür: açlık ve hastalık her zaman en kötü katillerdir. Yine bir tarihsel prensibe göre mülteciler her zaman en fazla acı çekenlerdir.

Bir çok zorunlu göçten biri de Ermenilerin Anadolu’dan Osmanlı Hükümeti tarafından planlı bir şekilde göç ettirilmesidir. Tarihin ve savaşta geçen olayların ışığında, Osmanlıların Ermenilerden korkmaları için bariz nedenleri olduğu gerçekti, ve zorunlu göç tarihsel olarak Balkanlarda ve Orta Doğuda sorunların çözümü için uygulanan yöntemlerden biriydi. Şu da doğrudur ki, askerleri Ruslarla ve Ermenilerle savaşan Osmanlı Hükümeti, Ermeni göçmenleri iyi koruyamamıştır. Ne yazık ki, 200,000’den fazla göçmen Ermeni Büyük Suriye’ye ulaşmış ve yaşamışlardır. (Bazılarına göre toplam göç edenlerin üçte ikisi kurtulmuşlardı.)

Zorunlu Ermeni göçünde soykırım yapıldığını iddia edenler, göçten sonra hâlâ yaşayanları görmemezlikten geliyorlar. Çoğunlukla Osmanlı kontrolü altındaki Ermeniler, İstanbul, İzmir, Edirne ve devlet gücünün daha çok hissedildiği diğer bölgelerdeki Ermeni vatandaşları ne tehcir edildi ne de saldırıya uğradılar. Herhalde buralardaki Ermeniler bir tehdit oluşturmuyorlardı.

Bu gerçeklerin ışığında mantıksal olarak soykırım iddiaları direnemez. Eğer soykırım olduğu hala düşünülüyorsa, o zaman 1915 ve 1916’da öldürülen Türklerden ve Kürtlerden de bu yüz kızartıcı suçta kurban olarak bahsedilmeleri gerekiyor. 1918’de Ermenilerin geri çekilmesi sırasında yollarının üstünde bulunan köylerde ve Erzincan, Bayburt, Tercan ve Erzurum’da öldürdükleri masum insanları da hesaba katmak gerekiyor. Ermenilerin Silisya’da yaptıkları saldırılar ve katliamların, müttefikleri Fransızlar ve İngilizler tarafından da üzüntüyle karşılandığı açıkça tartışılmalıdır. Savaş sırasında Ermenistan Cumhuriyeti’nde Erivan’da Türklerin üçte ikisinin sürülüp ve öldürüldüğü de hatırlanmalıdır.

Bu, Türkler ve Ermeniler arasındaki anlaşmazlığın tarihidir. Tarih tam olarak anlaşıldığı zaman Türkleri suçlayanların iddiaları iyi bir şekilde anlaşılabilir.

Ermeni milliyetçilerinin iddiaları incelenirken ilk olarak Ermenilerin katıksız yalanları incelenmelidir.

Ermeni Sorunu hakkında üretilen uydurmaların en meşhuru, Osmanlı İç İşleri Bakanı’nın ve diğer devlet görevlilerinin Ermenileri katletmeleri talimatlarını içerdiğine inanılan “Talat Paşa Telgrafları”dır. Ne var ki bütün bunların birer uydurmaca olduğu Şinasi Orel ve Süreyya Yuca tarafından kanıtlanmıştır. Ancak, bu telgrafların neden bu kadar ciddiye alındığını insanlar kendi kendilerine sormaktadır. Bütün bir halk, kurşun kalemle bir telgraf kağıdı üzerine yazılmış bir nota dayanılarak soykırımla suçlanamaz.

Talat Paşa’nın ağzından söylenenler sadece bu örnekle kalmıyordu. Birinci Dünya Savaşı sırasında, İngiliz Propaganda Ofisi ve Amerikalı misyonerler Osmanlı devlet görevlilerinin ağzından söylenmiş gibi, bir takım küfürlü ve iğrenç şeyler yapmalarını emreden bir takım yayınlar yaptılar.

Osmanlıların suçu kabullendiklerini iddia eden uydurmalardan biri de Amerikan Büyükelçisi Morgenthau tarafından yapılandır. Morgenthau okuyucularından ona inanmalarını, Talat Paşa’nın kendisine laf arasında Ermenileri yok etme planlarını anlattığını söylemiştir. Bu sözde boşboğazlığı konuya biraz sağduyu ve diplomatik uygulamalar bilgisiyle baktığımızda değerlendirebiliriz. Osmanlı Dahiliye Vekili’nin bu sözleri söyleyebileceğine kim inanır? Amerika’nın, Ermenileri eskiden beri desteklediğini ve bunun değişmeyeceğini elbette biliyordu.Eğer içini boşaltmak, itiraf etmek isteseydi herhalde son açılacağı kimse Amerikan Büyükelçisi olurdu. Evet, bütün bunları kime anlatıyor? Amerikan Büyükelçisi’ne! Talat Paşa deneyimli bir politikacıydı. O da şüphesiz bütün politikacılar gibi kuralları çiğnemiş ve hatalar yapmış olabilir. Ama hiç kimse Talat Paşa’nın geri zekalı olduğunu iddia etmemiştir. Belki de Büyükelçi Morgenthau A.B.D. Dışişleri Bakanlığı’nın bu öyküye inanmayacağını bildiğinden, bu olayı kendi üstlerine hiç bildirmedi, sadece daha sonra yazdığı popüler bir kitapta kaleme aldı.

Amerikalıların sözlerinden alıntılar seçmecedir. Ermeni davasını gözü kapalı savunanlar, bir Amerikalı Büyükelçi Morgenthau’nun sözlerini seçip almışlar ama başka bir Amerikalı Büyükelçi Bristol’ün sözlerini göz ardı etmişlerdir. Neden? Çünkü, Bristol dengeli bir rapor hazırlamış ve olaylarda Hem Ermenileri hem de Müslümanları cinayetler nedeniyle suçlamıştır.

En çok görülen uydurmaca, ünlü “Hitler’den alıntılar”dır. Hitler yaptığı Yahudi soykırımını (Holocaust) savunmak için “Günümüzde Ermenilerin yok edildiğini kaç kişi hatırlıyor?” dediği söylenir. Bu alıntı artık her yıl okul kitaplarında, Amerikan Kongresi ve Fransız Parlamentosu’ndaki demeçlerde ve Türklere saldıran tüm yazılı metinlerde yer almaktadır. Profesör Heath Lowry’nin bu alıntının doğruluğu üzerine ciddi kuşkuları vardır. Hitler’in bu sözleri söylemediği çok muhtemeldir. Ama bundan daha da önemli bir sorun var: Adolf Hitler gibi biri Ermeni tarihi konusunda güvenilir kaynak olarak nasıl kabul edilebilir? Hitler’in daha önceki hangi beyanları çok güvenilir bulunmuş da bu açıklamasına güven duyulabilsin? Politika arenasında “Hitler” kelimesi sihirli bir biçimde felaket simgesi olarak anılmaktadır. Ermeni sorununda, ondan alıntı yaparak siyasi bir polemik yaratmak ve Türkleri de Hitler’in neden olduğu felaketin öncüsü olarak göstermek istemektedirler. Günümüz dünyasında hiçbir şey düşmanlarınızı Hitler’le birlikte anmak kadar karalayamaz. Bunların hepsi saçmalıktır, ama konu hakkında hiçbir şey bilmeyen insanları kandırabilecek kadar iyi hazırlanmış saçmalıktır. Aynı zamanda bu bilinçli olarak tarihin çarpıtılmasıdır.

Nüfus ile ilgili bilgiler de çok kullanılan birer uydurmacadır. Ermeni milliyetçilerinin bu konuda kendilerine özgü bir zorlukları vardı- Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayırmayı planladıkları topraklarda azınlığı oluşturuyorlardı. Bu sorunun çözümü ise uydurma istatistikler oluşturmaktı. Ermenileri Doğu Anadolu’nun en büyük etnik grubu olarak gösteren uydurma rakamlar ortaya çıktı. Bu nüfus sayılarıyla ilgili istatistikler, ismini Marcel Leart olarak değiştiren bir Ermeni tarafından, Ermeni Patriki’nin çalışmasıymış gibi gösterilerek Paris’te basıldı. Doğal olarak Ermenilerin sayısı abartıldı ve Türklerinki de olduğundan az gösterildi. Çok ilginçtir ki bunlar yine ciddiye alındı. Ama bu veriler Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Doğu Anadolu’yu Ermenilere hibe etmek amacı ile kullanılmaya başlandı, ve günümüzde de düzenli olarak kullanılmaktadır.

Ermeni davasını sonuna kadar savunanlar, sanki Amerikalı misyonerler hiç yalan söylemezmiş gibi misyonerlerin de yalan söylediğini gösteren sayısız kanıtı atlıyorlar ve Ermenileri olduğundan daha az masum gösteren şeylerden bahsetmekten kaçınıp onlardan alıntı yapıyorlar. Örneğin, Van’daki misyonerler Ermenilerin öldüğünü rapor ettiler, ama aynı Ermenilerin daha önce yakaladıkları bütün Müslümanları öldürdüğünü rapor etmediler.

Ermeni davası savunucularının tarihi olayları saptırmasını söylediklerinde değil, ama söylemediklerinde aramalıyız. Güvendikleri çoğu delilin yalan olduğunu çünkü bütün bunların Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz Propaganda Ofisi tarafından üretildiğini itiraf etmezler. Bir Ermeni örgütü tarafından tekrar basılan “Bryce Raporu” (Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermenilere karşı tutumu) adlı belgenin uzun giriş kısmında raporun sözde doğruluğuna övgüler yağdırılmıştır. Bu yeni basımın hiçbir yerinde raporun Britanya Propaganda Ofisi tarafından masrafları karşılanarak, savaş sırasında düşmanları olan Osmanlılara karşı hazırlandığı belirtilmemiştir. Yine bu yeni basım, sözde Alman zulmünü anlatan ve tarihçiler tarafından uzun bir süredir yalanlar yığını olarak adlandırılan diğer bir “Bryce Raporu”ndan bahsetmemiştir. Ayrıca rapordaki kaynaklar yok sayılmış ve Taşnak Partisi’nin doğruyu söylememe geleneğinden hiç bahsedilmemiştir.

Temel tarihsel olaylar çıkartılmış ve kendi teorilerine ters düşen olaylara hiç bakılmamıştır bile. Davası uğruna her şeyi göze almış milliyetçiler İngiliz propagandasından, misyonerlerin raporlarından, Ermeni devrimcilerinin beyanlarından ve bunun gibi şeylerden söz etmişlerdir. Osmanlılar tarafından yazılan hiçbir belgeye güven duyulmayacağını iddia etmek için son yıllarda yüzlercesi basılan Osmanlı belgelerine çok nadir değinmişlerdir (Ermeni çeteciler tarafından yazılan yazılara daha çok güven duymuşlardır). Bu belgeler Osmanlıların soykırım planlamadıklarını ve Ermenilerin rahatı için resmi olarak istekli olduklarını göstermektedir. Bu belgelerin Ermeni kaynaklarını yalanlaması, incelenmelerini gerektiren önemli bir nedendir. Güvenilir tarih ancak iki tarafın da tartışma ve iddialarının incelenmesi sonunda yazılır.

Bütün bunlardan daha kötü olan şey ise Ermeni davası savunucularının Müslüman ölümlerinden bahsetmemeleridir. Eğer her iç savaşta yalnızca bir tarafın ölüleri sayılsaydı, tüm iç savaşlar soykırım izlenimi verirdi. Eğer Van vilayetinde Ruslar ve Ermeniler tarafından öldürülen Müslümanların sayısının toplam Van’daki Müslüman nüfusunun üçte ikisi olduğu söylenseydi, Ermenilerin yazdıkları daha doğru olacak ve şimdikinden çok farklı bir hikaye anlatacaklardı. Doğruyu bulmak için çabalayan tarih bütün olayları-gerçekleri değerlendirmelidir, ve milyonlarca Müslümanın ölümleri kesinlikle bahsedilmesi gereken bir gerçektir.

Bu mesele ile ilgili yıllardır çalışan bizler birçok iddia ile karşılaşıp bunların bir süre sonra kaybolduğunu gördük. Talat Paşa telgraflarına ve misyoner raporlarına dayanan eski iddiaların yetersiz olduğu anlaşılınca, yenileri ortaya çıktı.

Bir süre Türklerin eylemlerini açıklamak için Turancılık hareketini neden gösterdiler. Türklerin Ermenilerden kurtulmak istediğini, çünkü Ermeni nüfusunun Orta Asya’ya giden yolların önünü kestiği söylendi. Bu iddianın temelleri coğrafya ve nüfus yoğunluğu üzerine kurulmuştu. Anadolu Ermeni nüfusu bu yollar üzerinde yoğunlaşmamışlardı. Ancak Ermenistan Cumhuriyeti’nin Erivan kentinde yaşayan bir kısım Ermeniler bu yollar üzerinde bulunuyorlardı. Yine de, savaş sonrası Osmanlılar Erivan’ı işgal edebilecek iken bunu yapmamış ve derhal Bakü’ye gidip oradaki Azeri Türklerini Ermeni saldırılarından korumak istemişlerdir, ne olursa olsun Osmanlıların Özbekistan’a kadar ilerlemeyi amaçlayacak kadar deli olduklarını düşünmek çok zordur.

Savaş sonrası kurulan sıkı yönetim mahkemelerinde İttihat ve Terakki Cemiyeti hükümeti üyelerinin Ermenilere karşı suç işlemekle suçlanmaları üzerinde çok durulmuştur. Oysa Ermenilerin suçlamalarında bu mahkemelerin, müttefiklere yaranmak amacı ile, görevine seçilerek gelmemiş, vatan haini Damat Ferit Paşa tarafından kurulduğundan bahsedilmemiştir. Mahkemelerin cezalandırdığı çeşitli suçların hiçbiri olası değildi, Ermenilerin öldürülmesi de bunlardan biriydi. Mahkemeler Ferit’in düşmanlarını karalayacak her konuyu doğru olsun, yanlış olsun kullandılar. Suçlananlar mahkemelerde kendilerini temsil edemediler. Bu gibi “mahkemelerin” verdiği kararlara güvenilebilir mi? İstanbul’u işgal eden İngilizler, ne elleri altındaki Osmanlı arşivlerinde, ne de yaptıkları soruşturmalar sonucunda, Osmanlı hükümetince verilen bir toplu ölüm emri bulamadıklarını itiraf etmek zorunda kalmışlardır.

Ermeni davası savunucularının yeni bir buluşu da, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin emri altında çalışan Teşkilat-ı Mahsusa adlı gizli örgüttür. Bize söylendiğine göre Ermeni katliamını bu Teşkilat düzenlemişti. Buna kanıt olarak ileri sürülenler hiçbir mantıkla bağdaşmıyordu: ileri sürülen iddiaya göre gizli bir örgütün varlığı ancak kötülük yapmak için olabilirdi, bu kötü eylemlerin arasında Ermeni katliamı da vardı. Bu iddiaya ek “kanıt” olarak Teşkilat görevlilerinin Ermenilerin öldükleri bölgelerde bulunmuş olmalarıydı. Teşkilat üyelerinin Anadolu’nun her tarafına yayılmaları bu kanıta destek oluşturamazdı. Bu kuşkulu mantığa göre, Teşkilat üyeleri Müslüman ölümlerinden de sorumlu olmalıydılar, çünkü onlar Müslümanların öldürüldükleri yerlerde de bulunuyorlardı. Bu mantık hiçbir Teşkilat üyesinin Ermeni öldürmediği ya da katliama katılmadığını iddia edebilir mi? Hayır, edemez. Savaş zamanında böyle büyük bir örgütün bu gibi eylemlere katılmadığını söylemek güçtür, kuşkusuz onlar da bu eylemlere katılmışlardır. Ancak bunlar Teşkilat’a soykırım yapılması için emir verildiği iddialarını kanıtlamaz.

Bir Alman bilim adamı, Osmanlıların Balkan Savaşları’ndan kaçan Türk mültecilerine yer açmak için Ermenileri sınır dışı ettiklerine ve öldürdüklerine karar vermişti. Osmanlı tarihini bilmeyenler için bu makul bir açıklama gibi gözükebilir. Osmanlı tarihini bilenler ise Balkanlardan gelen mültecilerin Birinci Dünya Savaşı’ndan ve Ermeni meselesinden önce geldiğini, ve hemen hepsinin doğuya değil de Batı Anadolu ve Osmanlı’nın Avrupa yakasına yerleştiklerini bilir.

Bu gibi iddialar, kullanılan metotların sonucudur. Davası uğruna her şeyi göze alan milliyetçiler önce Türkleri suçlar, daha sonra bu iddiaları doğrulayacak kanıtlar ararlar. Onlar kapalı bir odada güçlü bir düşman ile savaşır gibidir. Düşman yaklaştıkça, adam kitap, lamba, küllük, iskemle, eline ne geçirebilirse tuttuğu gibi umutsuzca düşmanının ilerleyişini durdurmak için fırlatır. Ama düşman ilerlemeye devam eder. Sonunda adam fırlatacağı şeyleri tüketir ve yenildiğini kabul eder. Davası uğruna her şeyi göze alan milliyetçilerin düşmanı GERÇEKtir (truth). Onlar sahte telgraflar, gerçek dışı istatistikler, düzmece mahkemeler ve ne bulabilirlerse fırlattılar, ama GERÇEK her zaman ilerledi.

Ermeni Sorununu araştıran bilim adamlarının sayısını azaltmak için uyguladıkları taktiklerden bazıları başarılı olmuştur. Uydurmacalar ve saptırmalar işe yaramayınca açık tehditlere başvurulmuştur. Tarihçiler ikna edilemeyince yapılacak en iyi iş onları susturmak olmuştur. Bir profesörün evi bombalanmıştır. Diğerleri ise benzer şiddet tehditleriyle korkutulmak istenmiştir.

Tarihçileri susturmak için kampanyalar düzenlenmiştir. Türk Büyükelçisi’ne Osmanlı Ermenileri hakkındaki soruları yanıtlamasını tavsiye ettiği için bir profesöre basın yoluyla acımasızca saldırılmıştır. Ancak, Ermenistan Cumhurbaşkanı’na baş danışman olan Ermeni asıllı Amerikalı bilim adamının tarafsızlığı sorgulanmamış ya da oğlu Ermenistan Dış İşleri Bakanı olan Ermeni asıllı Amerikalı profesörün dürüstlüğünden kuşkulanılmamıştır. Kimse bu bilim adamlarının tarafsızlığını sorgulamadı ya da onlara saldırmadı, öyle de olması gerekirdi. Yalnız bir soru var, “GERÇEK nedir?”. Hesapların kimin tarafından ödendiği, yazarın milliyeti, büyükelçilere yazıp yazmaması, mensup olduğu dini, kime oy verdiği, toplumdaki yeri, özel yaşamı ne olursa olsun, tarih konusundaki görüşleri incelenmeli ve eğer doğru ise kabul edilmelidir. Tek önemli soru GERÇEKtir

Bu saldırılar amaçladıkları etkiyi yarattılar. Çok az tarihçi bu tarih üzerine yazmak istiyor. Saygıdeğer Osmanlı Tarihçisi Bernard Lewis Ermeni Soykırımını inkar ettiği için Fransa’da mahkemeye çıkarılmıştı. Uzun ve başarılı bir kariyerden sonra Profesör Lewis kendisini suçlayanlarla başa çıkabildi. Ayrıca kendisini savunan avukatları tutabilecek konuma geldi. Kıdemsiz, genç bir bilim adamı bunu yapabilir miydi? Üniversite rektörüne bağımlı, maaş kaygısı olan biri böyle tehlikeli bir konunun üzerine gidebilir miydi? Herhangi biri, Profesör Lewis’in sağladığı parasal destek olmaksızın onun konuşma ve bu konuyu savunma özgürlüğünü savunan avukatlar tutabilir miydi?

Ben kendim, üniversitemden kovulmam için çalışan ve bir Ermeni gazetesi tarafından körüklenen bir kampanyanın hedefi oldum. Üniversitemin başkanına Ermeni Soykırımını kabul etmediğim için, Amerika Birleşik Devletleri’nin dört bir tarafından, üniversitemden atılmamı talep eden mektuplar ve telefonlar geliyordu. Amerika’da kıdemli profesörlerin öğrettiklerinden ve yazdıklarından dolayı kovulamayacaklarını garanti altına alan bir memuriyet süresi sistemi var ve üniversite başkanı da bu doğrultuda haklarımı savundu. Fakat genç bir profesör başkalarının karşılaştığı böylesine bir tecrübe ile yüzleşeceğinden haberdar ise anlaşılır bir şekilde Ermeniler üzerine yazmaktan çekinebilir.

Bana göre bunların en kötüsü ise en nefret ettiğim şey olan politize olmuş milliyetçi bir bilim adamı olmakla suçlanmak olmuştur. Neden bunları söylediğime dair doğru olmayan sebepler uyduruldu- Annemin Türk olduğu, karımın Türk olduğu, Türk Devleti tarafından büyük paralar aldığım gibi. Bunların hiç birisi doğru değildir, ancak doğru olsalardı bile yazılarımı bir parça etkilemeyeceklerdi. Bir bilim adamının çalışmasına meydan okumanın yolu onun yazdıklarını okumak ve bilimsel bir çalışmayla karşılık vermektir, o bilim adamının kişiliğine saldırmak değildir.

Davalarını savunan bu milliyetçilerin en yoğun çabalarına rağmen bazıları hala karşıt olarak tarihin çarpıtıldığından söz ettiğinde ise son cevap politiktir: Politikacılar tarihi yeniden yazmaya gönüllüdürler. Parlamentolar kendi halklarını bir soykırım olduğuna inandırmaya gönüllüdürler. Amerika ‘da Ermeni milliyetçileri, kölelik sisteminden dolayı özür dilenmesini düşünmeyi bile reddeden Amerikan Parlamentosu’nda, Türklerden yapmadıkları bir şeyden ötürü özür dilemelerini talep etmek için lobi çalışmaları yapmışlardır. Fransa’da, Ermeni milliyetçileri, Fransa’nın Cezayir’de yaptığı ve olduğunu çok iyi bildikleri vahşetten söz etmeyecek olan Fransız Parlamentosu’nda, hakkında hiç bir şey bilmedikleri bir konuya dayanarak, Türkiye’de vahşet olduğunu beyan ettirmek için lobi faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Daha sonra da bir çok milletten insanlara, bu soykırımın olmuş olması gerektiği anlatıldı, çünkü temsilcileri bu soykırımı tanımışlardı.

Türkler soykırımla suçlanmaktadır, ama bu çirkin kelime ne anlama gelmektedir? En çok alıntı yapılan tanımı Birleşmiş Milletler’deki ifadedir: “Bir milleti, etnik grubu, ırkı, ya da dini cemaati kısmen ya da topluca imha etmek amacıyla yapılan” eylemler. Soykırım kelimesini bulan Raphael Lemkin, grupların kültürel, sosyal, ekonomik ve politik olarak imhasını da soykırım olarak nitelemiştir. Leo Kuper ise etnik olmayan diğer alt gruplara- örneğin ekonomik sınıflara, kolektif gruplara, ve çeşitli sosyal kategorilere- yapılan saldırıları da soykırım olarak nitelemiştir. Bu standartlara göre Türkler soykırım suçu işlemişlerdir. Ama bunun yanında Ermeniler, Ruslar, Yunanlılar, Amerikalılar, İngilizler ve şimdiye kadar yaşamış olan bütün insanlar da bu suçu işlemişlerdir. Birinci Dünya Savaşı’nda Anadolu’da bu tanıma giren birçok soykırım suçu işlenmiştir. Bir çok grup diğer gruplara saldırmış ve soykırım kelimesi anlamsız hale gelmiştir.

Peki, o zaman neden bu kadar ses getiren bir terim Türklere karşı kullanılıyor? Kullanılıyor, çünkü bu kelimeyi duyanlar onun kuramsal tanımını düşünmüyorlar. Kelimeyi duyanların aklına Hitler ve onun Yahudilere yaptıkları geliyor. Soykırım kelimesinin arkasında gizlenen başka bir amaç vardır. Amaç Türkleri bu büyük felaketle birlikte düşündürerek onlar hakkında olumsuz bir izlenim yaratmaktır. Amaç politiktir.

Ciddi bir tarihçi şu basit soruyu sormalıdır, “Osmanlı Hükümeti Ermenileri yok etmek için bir plan uyguladı mı?”.

Bu soruyu yanıtlarken, davası uğruna her şeyi göze almış olan Ermeni milliyetçilerini taklit etmemek önemlidir. Onlar, Ermeniler hiçbir yanlış yapmamışlardır, dediklerinde buna cevaben, Türkler de hiçbir yanlış yapmamışlardır, denmemelidir. Buna verilecek yanıt yansız tarih olmalıdır. İnkar edilemeyen ve edilmemesi gereken taraf ise birçok Anadolu Müslümanının Ermenilere karşı suç işlemesidir. Bu suçları işleyenlerin bazıları Osmanlı Devleti görevlileriydi. Bu eylemleri intikam almak için, nefretleri yüzünden ya da politik nedenlerle yaptılar. Topyekün bir savaşta insanlar iğrenç eylemlerde bulunabilirler. Bu ne kadar acı verici olsa da tarihsel bir prensiptir. Osmanlı Hükümeti bunun farkına varmış ve 1,000 kadar Müslümanı savaş suçu işlemekten yargılamış- bu suçlar arasında Ermenilere karşı suç işleyenler de vardır- ve suçlu bulunanlardan bazıları asılmıştır.

Tarihsel prensipleri uyguladığımızda, gerçekleşen olayların aslında uzun bir emperyalizm hikayesi, milliyetçi bir isyan, ve etnik bir anlaşmazlık olduğunu görürüz. Sonuç ise her iki taraf için de korkunç oranlara varan ölümler olmuştur. Ortada ise iki taraflı, açıklanabilir ve anlaşılabilir bir tarihi anlaşmazlık vardır. Bu bir soykırım değildir.

Tarih boyunca, her iki tarafta öldürdü ve öldürüldü. Bu bir soykırım değildi.

Arşivdeki kanıtların gösterdiği gibi, Osmanlı Devleti, Ermenilerin hayatta kalmalarıyla ilgileniyordu. Ayrıca bazı verilerin işaret ettiği üzere yetersiz planlama, devletin zayıflığı, bazı yerlerde suç ve ihmalkarlık vardı. Bazı devlet görevlileri birkaç kişiyi öldürmüşlerdi, fakat onları cezalandırmak için de özel bir çaba harcanmıştı. Bu bir soykırım değildi.

Kaderleri tamamen Osmanlıların merhametine kalan, tehcir ettirilen Ermenilerin büyük çoğunluğu hayatta kalmıştı. Bu bir soykırım değildi.

Çoğunlukla Osmanlı kontrolü altındaki Ermeniler, İstanbul, İzmir, Edirne ve devlet gücünün daha çok hissedildiği diğer bölgelerdeki Ermeni vatandaşları ne tehcir edildi ne de saldırıya uğradılar. Bu bir soykırım değildi.

Neden Türkler işlemedikleri son derece iğrenç olan bir suçtan dolayı itham ediliyorlar? Bunun cevabı duygusal ve siyasidir. Birçok Ermeni Türklerin suçlu olduğuna kalpten inanıyorlar. Ermeniler yalnızca kendi atalarının ölümlerinden haberdarlar, Türklerin kayıplarını bilmiyorlar. Onlara karmaşık bir tarihin yalnızca bir parçası anlatılmış ve onlar bunu sorgulanamaz bir gerçek olarak kabul ediyorlar. Bu anlaşılabilir bir öfke. Gerçeği hiçbir zaman duymamış olan Avrupalı ve Amerikalıların- ne yazık ki büyük çoğunluğu böyle- bu konudaki inançları da anlaşılır. Milliyetçi politikaları için soykırım iddialarını kullananların eylemleri ise affedilemez.

Rasyonel bir tahlilci, Ermeni milliyetçilerinin nihai amaçlarının önce tazminat almak daha sonra da Doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğu iddiasında bulunmak olduğunu inkar edebilir mi?

Sonuç olarak, ne yapılmalı? Bugün bütün burada söylediklerimden de tahmin edilebileceği gibi, doğru olmayan soykırım iddialarına verilebilecek tek cevabın tarihin gerçekleri üstüne çalışmak ve duyurmak olduğuna inanıyorum. Yenilerde Fransız Parlamentosundan geçen önerge gibi politik eylemler doğal olarak ve uygun bir şekilde Türklerden başka politik eylemlerle karşılık bulmaktadır, fakat bu politik eylemler hiçbir zaman dünyayı Türklerin soykırım yapmadığına inandıramayacaktır. Dünyayı ikna edebilmek için gereken şey bilimsel düşüncenin büyük ölçüde artmasıdır. Arşivler hem Türkler hem de yabancılar için açık ve kolay ulaşılabilir olmalıdır. Üniversite mezunları “Ermeni Sorunu” üzerine çalışmaya yönlendirilmelidir. Amerika’da ve hatta, ne yazık ki, Türkiye’de bile, duyduğum kadarıyla, öğrenci danışmanları bu konunun “çok politik” olduğunu öne sürerek, çalışmaktan kaçınılmasını tavsiye etmemelidir.

Daha önce de önerdiğim gibi, Türkiye Cumhuriyeti Ermenistan Cumhuriyeti’ne iki ülkenin yetkin akademisyenlerinden seçilmiş üyelerden oluşan ortak bir komisyon oluşturma önerisinde bulunmalıdır. Bütün arşivler bu komisyona açık olmalıdır- yalnızca Osmanlı arşivleri değil aynı zamanda Ermenistan ve Ermeni İhtilalci Federasyonu’nun arşivleri de. (Bu çağrı her zaman Türk arşivlerinin tamamen açılması yönünde yapılagelmiştir. Ermenilerden de aynı şeyi yapmalarını talep etmenin zamanı gelmiştir.) Bana bunu Ermenilerin kabul etmeyecekleri söylendi, ama bir şey denenmeden nasıl bilinebilir ki? Her halükarda, adil ve dürüstçe düşünülmüş olan bu soruya verilecek ret ( kendi içinde), Türklere karşı yürüttükleri iddiaların bilimsel değil politik olduğunun kanıtı olacaktır.

Böyle bir komisyon olsun ya da olmasın Ermeni meselesi üzerine çalışmalar devam etmelidir. Bu yalnızca, her zaman gerçek tarihi keşfetmenin gerekliliğinden değil, haysiyet bunu gerektirdiği için de doğrudur. Onur bugünlerde pek sıklıkla duyulmayan bir sözcüktür, fakat onur kavramı ne var ki şiddetle ihtiyaç duyulan bir şeydir. Türklerin Ermeni meselesi ile baş edebilmek için bir politik strateji uygulamaları gerektiği gibi duyumlar aldım. Bu strateji doğrultusunda Türk Devleti, bugünkü politik kazanımlar için geçmiş hakkında yalan söyleyecekti. Hükümet Osmanlıların soykırım yaptıklarını, ancak farklı bir devlet olmasından ötürü çağdaş Türkiye’nin bundan sorumlu tutulamayacağını söyleyecekti. Bana söylenen bunun sayesinde dünya Türkler hakkında daha iyi düşünecekti.

Ben bunun sonuçta kimseyi tatmin edeceğine inanmıyorum İnanıyorum ki bu tarz bir beyan ardından tazminat ve toprak talepleri gelecektir. Fakat bu ucuz politik yalanların reddedilmesi için sebep olamaz. Bunlar tamamen yanlış oldukları için reddedilmelidir.

İnanıyorum ki Türk kadınları ve erkekleri hala onurludurlar. Hangi kazanım için olursa olsun, kendi ataları hakkında söylenen yalanları kabul etmenin onurlu bir davranış olmadığını bilirler. Ben, ayrıca inanıyorum ki, bir gün, belki yakında, belki daha ileriki gelecekte, gerçek tüm dünya tarafından tanınacaktır. Tarihin doğru çalışılmasının ve Türklerin onurunun bunu gerçekleştireceğine inanıyorum.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

* 15 Mart 2001 tarihinde, İstanbul’da “Türkiye Ermenistan İlişkileri, Dünü, Bugünü ve Geleceği” adlı konferansta yapılan takdim (Çeviri: Doğan Coşkun, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü ).

** Tarih profesörü, Louisville Üniversitesi.
 

< Geri

Konrad Adenauer Caddesi No: 61 06550 Yıldız – Çankaya ANKARA
Tel: +90 312 491 60 70  Fax: +90 312 491 70 13
e-mail: info@eraren.org web: http://www.eraren.org/