Kitap Tahlili: Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918

(Ankara: Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, 2005, 2 Cilt )

Yayın Numarası:2005/29, 2005/30, Birinci Baskı, I. Cilt İçindekiler, Sunuş, Belgelerin Diliyle Gerçekler, 1. Bölüm Belgelerin Günümüz Türkçesi ve İngilizce Tercümeleri, 2. Bölüm Belgelerin Tıpkı Basımları ve Çevrim Yazıları, 3. Bölüm 1914 Nüfus Sayımı Cetvelleri, II. Cilt İçindekiler, Sunuş, 1. Bölüm Belgelerin Günümüz Türkçesi ve İngilizce Tercümeleri, 2. Bölüm Belgelerin Tıpkı Basımları ve Çevrim Yazıları, I. Cilt 717 sayfa, II. Cilt 653 sayfa. ISBN: 975-409-312-1  /  975-409-317-2.

Genelkurmay Başkanlığı, arşivlerinde bulunan 1914–1918 tarihlerindeki Ermeni faaliyetleriyle ilgili belgeleri kitaplaştırarak tehcir gerçeklerini kamuoyuna açıkladı. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATESE) ile Denetleme Başkanlığı’nın çalışmalarıyla hazırlanan kitapların ilk iki cildi ‘Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914–1918’ adıyla yayınlandı.

Yorum yapılmaksızın, belgelerin Osmanlıca asıllarının, günümüz Türkçesi ve İngilizce çevirilerinin, ayrıca fotoğrafların bir araya getirilmesiyle oluşturulan kitaplar, Ermeni faaliyetlerini ve örgütlenmelerini açık bir şekilde ortaya koymakta ve 1914–1918 tarihlerinde Osmanlı topraklarında yaşanan olayların insanlık dışı kabul edilen kısmının kimler tarafından yapıldığını resmi kayıtlar ve yazışmalarla göstermektedir.

Ermeni toplumunun ‘soykırım’ iddialarının aksine, belge ve fotoğraflar, Ermeni çeteleri tarafından zulüm ve işkenceye hatta katliama maruz kalmış insanların çektiklerini ortaya çıkarmaktadır.

İki cildinin yayınlandığı ‘Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri’nin ilk cildinde, yıllardan beri Ermeni toplumu tarafından ‘soykırım’ olarak nitelendirilen tehcir kararının Osmanlı hükümeti ve Osmanlı ordusunca yapılan yazışmalarda ve tutulan kayıtlarda nasıl ve hangi şartlarda alındığı, Ermeni çetelerinin faaliyetleri, özellikle Taşnakların toplantılarında alınan kararlarda Osmanlı ordusunun savaştaki durumuna göre yapılacak değişiklikleri ve Rusya’dan gelecek silah desteğini değerlendirme ve Rus ordusuna katılma planlarının yer aldığı yazışmalar aynen aktarılarak Osmanlı Hükümeti’nin tehcir kararına kadarki sürede Ermeni örgütlerince katledilmiş, işkencelerle öldürülmüş insanların fotoğrafları da bulunmaktadır.

İlk ciltte yer alan dikkat çekici başka bir konu da, nakledilen Ermeniler hakkındaki yönetmeliklerde Ermenilerin maddi haklarının gözetilmesi, yolculuktaki can güvenlikleri ve barınmaları hakkındaki hükümlerin maddeler halinde sıralanmasıdır.

Tehcir kararının ardından da devam eden Ermeni çetelerinin savaş esnasında düşman için yolları kesip halkı katletmeleri, silah ve yiyecek depolarını yağmalamaları yine belgelerle ortaya konmuştur.

İkinci ciltte ise daha çok Ermeni örgütlerinin yaptığı katliamların belgelerine yer verilmiş ve bunlar fotoğraflarla sergilenmiştir.

Tehcirin nedenleri, devletin dış düşmana karşı savaştığı esnada iç düşman haline gelen Ermenilerle mücadele etmek zorunda kalışı bu bilimsel çalışmanın sonucunda tüm gerçekliğiyle objektif olarak ortaya konmuştur.

Belgelerin tarih sırası izlemesi ve konulara göre tasnif edilmesi, ayrıca günümüz Türkçesi’ne ve İngilizce’ye çevrilmiş olması da bilimsel çalışmalarda araştırmacılar için büyük kolaylık sağlayacaktır.