Kitap Tahlili: AIM, Armenian International Magazine (Uluslararası Ermeni Dergisi)

Editör: Tony HALPIN, Yayıncı: Michael NAHABET. Kuruluş Tarihi: 1990. Kurucu Editör: Vartan OSKANIAN. Adres: 207 South Brand Boulevard, Suite 203, Glendale, CA 91204, ABD, Tel: 818 246 7979. Fax: 818 246 0088. E-mail: AIMagazine@aol.com.

Ermeni sorunu belki de tarihten çok günümüzün bir sorunudur. Her ne kadar tüm dikkatler geçmişe ve Ermenistan’a yöneliyorsa da, Ermeni toplumu dağınık bir toplumdur: Birbirinden binlerce kilometre uzakta, çok farklı coğrafya ve kültürlerde yaşamak zorunda olan bu halkı bir arada tutabilecek çok az ortak nokta vardır aslında. Belki de Türkiye karşıtlığında bu derece radikal olmalarının altında bu gerçek bulunmaktadır. Denebilir ki Ermeni diasporası ve Ermenistan ile olan ilişkisi anlaşılamadan Ermeniler ve Ermeni sorunu hakkıyla anlaşılamaz ve doğru analizlere ulaşılamaz. “Ermeniler Türklerden neden nefret etmektedir?”, “bir Türk ile tanışmamış, Türkiye’ye hiç gelmemiş insanlar neden Türklerden hesap sormaktadırlar?”. Tüm bu soruların cevabı ‘diaspora gerçeğini’ anlamaktan geçer. Diasporanın çok canlı bir yayın dünyası vardır ve Ermeniler duygu ve düşüncelerini gizlememektedirler. Neredeyse her gittikleri yerde ilk olarak bir matbaa ve yayınevi kuran Ermenileri anlamak ‘kolaydır’ aslında. Bir asıra yakın bir süredir doğru ya da yanlış görüş ve duygularını dünyaya haykıran bu insanları anlamak Türkiye için hayati bir konudur. Bu sadece yüzlerce yıldır bir arada yaşadığımız bir halka olan ‘gönül borcumuz’ değil, aynı zamanda Türkiye’nin ulusal güvenliğini uzun zamandır tehdit eden bir sorunun çözümü için de şarttır. ‘Bilimsel gereklilik’ten söz etmeye ise gerek bile yoktur. Bu nedenlerle bu çalışmada Ermeni diasporasının önemli yayın organlarından AIM dergisi tanıtılmaya çalışılacaktır.

AIM dergisi diaspora Ermenilerinin İngilizce’de yayınladıkları dergiler arasında en önemlilerden biri olarak değerlendirilebilir. Aylık olmasına karşın, Ocak-Şubat ve Ağustos-Eylül sayıları birleşik olarak yayınlanıyor. 13. cildini çıkarmakta olan AIM dergisinin ismi, Armenian International Magazine, yani Uluslararası Ermeni Dergisi’nin kısaltılmış hali ve İngilizce’de ‘hedef’ anlamına geliyor. Derginin neyi hedeflediği ise kolayca anlaşılabiliyor: Diasporadaki Ermenileri bir arada tutmak, birbirleriyle ve anavatanlarıyla (Ermenistan) olan bağlarını sıkılaştırmak ve son olarak da ‘Ermeni dünyası’nı dış dünyaya daha çok olumlu yönleriyle tanıtmak. Bu bağlamda derginin eleştirel ya da ‘muhalif’ olduğunu söyleyebilmek zordur. Diğer bir deyişle bu dergiyi takip ederek siyasi çekişmeleri ya da temel fikir ayrılıklarını görebilmek neredeyse imkansızdır. Buna karşın diasporanın Ermenistan’a ilgisi ve diğer faaliyetlerini anlamak açısından son derece yararlı makaleler sıkça yayınlanmaktadır.

AIM dergisi temel olarak altı ayrı bölümden oluşmaktadır. Okur mektupları ve ‘AIM Mektubu’ köşeleri dergi ile okuyucusu arasında iletişimi arttırmayı amaçlıyor. ‘Notebook’ (Defter), ‘Cover’ (Kapak Konusu) ve ‘Focus’ (Odak) bölümleri daha güncel konuları ele alıyor. Bu bölümlerde Ermenistan ve diasporadaki gelişmeler detaylı bir şekilde inceleniyor. ‘Community’ (Toplum) bölümü ise ağırlıklı olarak diaspora Ermenilerinin ve bunlara ait kuruluşların faaliyetlerini tanıtmak ve tartışmak üzere kaleme alınıyor. ‘Connections’ ise Erivan’dan haberler ve iletişim ile ilgili makaleleri içeriyor. Son bölümler kitap, cd tanıtımları ile sanat haberlerine ayrılmış durumda. Özellikle Ermeni sanatçıların haberleri özel bir yer buluyor. AIM dergisi ortalama olarak 60 sayfa olarak yayınlanıyor ve renkli, kuşe kağıda basılıyor. Diğer bir deyişle baskı kalitesi oldukça iyi.  Başta ABD ve Kanada olmak üzere İngilizce konuşulan ülkelerde iyi bir dağıtım ağına sahip olan AIM’in Ermenistan ve diğer ülkelerde de satıldığı görülüyor. Ayrıca AIM dergisine internet üzerinden http://mindred.com/aim/index.htm adresinden ulaşmak da mümkündür. Bu sitede AIM’in eski sayıları ve ilave bilgiler de mevcut bulunmaktadır.

Glendale, Kaliforniya (ABD) merkezli AIM, reklam ve abone gelirlerine ek olarak zengin Ermenilerin bağışları ile ayakta duruyor. Dergide çok sayıda Amerika kökenli Ermeni işletmesinin reklamının bulunması reklamların da daha çok bağış şeklinde verildiğine işaret ediyor. Bu şirketlerin büyük bir çoğunluğunun Kaliforniya merkezli olması da dikkatlerden kaçmıyor.

Teknik özellikler bir yana bırakılacak olur ise Türkiye açısından derginin en önemli özelliği ‘soykırım’ iddialarını sıkça gündeme getirmesidir. Aradan geçen neredeyse bir asırlık süreye rağmen bir Ermeni dergisinin 2002 yılı sayılarında en az 6-7 farklı makalede 1915 yılında olan olaylara atıfta bulunulması çarpıcı bir durumdur. Dergi yazarlarına göre ‘Ermeni soykırımı’ Türkler tarafından yapılmıştır. Bunda hiçbir şüphe yoktur. Tek sorun tüm dünyaya ve hala suçlarını inkar etme ‘ayıbını’ gösteren Türklere bu durumu kabul ettirmektir. Bu çerçevede ‘soykırımı’ diğer ülke parlamentolarında kabul ettirmek için gerçekleştirilen tüm girişimlere dergide geniş bir yer veriliyor, belli oranda da bu çabalar teşvik ediliyor. ‘Ermeni soykırımı’ iddialarını destekleyen yabancı ünlülerle yapılan röportajlar da dergi sayfalarında yer buluyor. Bunlara ek olarak bu tür iddiaları konu alan Ermeni sanat eserlerinin tanıtımı ve reklamı da dergide en çok görülebilen yazılar arasında yer alıyor. AIM dergisinde en çok rastlanabilecek fotoğraf ise Ağrı Dağı’nın Ermenistan’dan görünüşü. Derginin bir çok sayısında Türkiye’den ‘Batı Ermenistan’ olarak bahsediliyor ve Ağrı Dağı Ermeniliğin en önemli sembolü olarak yansıtılıyor. Dergide yayınlanan reklamlar da Türkiye’nin Ermeni kimliği üzerinde ne kadar etkili olduğunun önemli bir kanıtıdır. Şirketlerin bir kısmının isimleri Anadolu’daki şehir ve coğrafi yerlerin isimlerini taşıyor. En çok kullanılan isim ise ‘Ararat’ yani ‘Ağrı Dağı’. Ararat reçelleri ve maden suları dergide en çok boy gösteren reklamlar arasında yer almakta.

Derginin bir diğer amacı da Ermeni dini, dili, kısacası kimliğini muhafaza etmek ve geçmişin anılarını canlı tutmaktır. Yazılardaki ortak temalardan bir diğeri de, Ermenilerin ne kadar farklı ülke ve coğrafyalarda yaşarlarsa yaşasınlar ‘sınırları aşan bir millet’ oldukları mesajının verilmesidir. Dergi Ermenilerin tüm dünyaya yayılmış bir millet olduğunu iddia ve kabul etmekle birlikte anavatanın Ermenistan olduğunu ve diaspora Ermenilerinin anavatanlarına ‘iyi bakmaları’ gerektiğini de sıkça vurgulamaktadır. Bu çerçevede sıkça Ermenistan’a yardım kampanyaları düzenleniyor. Ayrıca bu yardımların nasıl kullanıldığı ve nasıl daha etkin bir hale getirilebileceği konusu Erivan’daki muhabirleri aracılığıyla da takip ediliyor.

Derginin önemli amaçlarında biri de Ermenistan’ı ‘yaşanabilir’ bir ülke haline getirmek. Bu nedenle siyasi sorunlardan çok sosyal konulara yer verilmesi dikkat çekiyor. Aile içi şiddet, öksüz çocuklar ve düşkünlerin durumu sık sık mercek altına alınıyor. Bu bağlamda Mart 2002 sayısının kapağının aile içi şiddete ayrılması, yine sokak çocuklarına üç tam sayfa ayrılması bu ilgiye iyi bir örnek teşkil etmektedir.

Daha önce de belirtildiği üzere AIM diaspora Ermenileri arasında dayanışmayı da pekiştiriyor. Dergide yayınlanan reklam ve ilanlar diaspora Ermenileri arasındaki ilişkileri arttırırken birbirlerinden alışveriş yapmalarını ve birbirlerini desteklemeleri mesajları veriliyor.

Okuyucunun dergiyi daha iyi anlayabilmesi amacıyla derginin en geniş sayılarından Ocak Şubat 2002 sayısının içindekiler kısmı şu şekilde özetlenebilir:

Okur Mektupları (ss. 9–11); AIM Görüşü – “Ermenistan Sanatı” (s. 12), “Yeterince Uzun” (s. 12); Söylenilmeyenin Söylenmesi (s. 14); Zara Chatinian, “Avrupa’da Bir Yıl”; Asbed Pogharian, “Ararat Evi, Los Angeles’ta Büyüyen Bir Kuruluş” (ss.16–17); Ashot Gareginian, “Şimdi İnişe Geçiyoruz – Yeni Bir Havaalanı” (Erivan haalanının yenilenmesi ile ilgili bir haber analiz yazısı, ss. 18–19; Takvim (Ermenilerin tüm dünyadaki faaliyetleri, ss. 20-21); Heather Cole, “Taş Devri, Granit Şehir’de Hatırlamak İçin Bir Anıt”, (ss. 22-23); Asbed Pogharian, “Ve Kazanan... Müzik Rönesansını Kutluyor” (ss. 24–26); Suren Deherian, “Opera Binası’nda Manzara Değişiyor” (s. 27); Asbed Pogharian, “Sistemi Oynamak” (ss. 28–29); Melineh Saroyan, “Şarkıcı Kuşlar Söylüyor, Lark Konservatuarı İkinci Nesli Hazırlıyor” (ss. 30-31); Tony Halpin, “Gumri’nin Klasik Doğuşu, Bir Müzik Okulu, Bir Orkestra, Bir Koro ve Bir Otel” (ss.32-33); Kristen Kidd, “Büyük Bir Sahnede Çalmak” (ss.34-35); Lucine Zeytunian, “Radyo Dalgaları” s. (35); Ara Arakelian, “Bayrakdarian Bravura, Operanın Yükselen Yeni Yıldızı” (s. 36); Lusine Zeytunian, “Hatırlanacak Müzik, Egoyan Ararat’ın Sesini Arıyor” (s. 37); Laurence Ritter, “Vanadzor Çağırıyor” (s. 38); Suren Deherian, “Şanssız Bir Yıldönümü, Zamanda Donmuş (Ermenistan’daki deprem felaketi üzerine, ss. 43–51); Zara Chatinian, “Hayatta Kalma Mücadelesi” (Erivan’daki Hayvanat Bahçesi’nin durumu üzerine, ss. 52–53); Suren deherian, “Meydandaki Boşluk” (Erivan Cumhuriyet Meydanı’na Lenin ve büyük bir haç anıtından sonra ne konulacağı tartışmaları üzerine, s. 54); Lusine Zeytunian, “Soğuk İçin Tedaviler” (s. 55); Eliza Galfayan, “Tarihin Kızgın Meleği” (Ermeni iddialarını destekleyen Diamanda Galas adlı sanatçı ile ilgili, ss. 56–59); Gayane Abrahamian, “Bir Ermeni Filmi İlk Kez Olarak Oskar’a Aday Gösteriliyor” (ss. 60–61); Ara Arzumanian, “Taştaki Semboller” (ss. 62–63; Janet Samuelian, “George Krikorian”, s. 65; “Rafta” (Ermeniler ile ilgili kitap, vido, cd. vb. tanıtımı, ss. 77–80).

Sonuç olarak, çoğu zaman klişelerden kurtulamasa ve önyargılarının esiri olsa da AIM dergisi Ermeni diasporası ve Ermeni düşünce sistematiği için çok değerli bir ‘pencere’ açıyor. ‘Hasım’ olarak ya da ‘ortak’ olarak Ermeniler ile birlikte yaşayacak bir ulus olarak Türklerin Ermenileri anlamasının ne kadar önemli olduğu hiçbir kelime ile abartılamaz. Ermenileri anlamak açısından AIM ve benzeri yayınların ne kadar önemli olduğu da ortadadır. Türk okuyucusu sadece Ermenileri anlamak için değil, yanlış bulduğu noktaları onlara aktarmak ve bu yanlışları elbirliği ile düzeltmek için de bu tür araçları kullanmak zorundadır.