Kitap Tahlili: Prof. Dr. Aysel EKŞİ: Belgeler ve Tanıklarla Türk-Ermeni İlişkilerinde Tarihi Gerçekler

Editör: Prof. Dr. Aysel EKŞİ

İstanbul, Alfa Yayınları, 2006, 470 Sayfa

Belgeler ve Tanıklarla Türk-Ermeni İlişkilerinde Tarihi Gerçekler adlı kitap Prof.Dr. Aysel Ekşi’nin editörlüğünde yayımlanmıştır. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Birliği adı altında bir araya gelen aydınlar tarafından hazırlanan kitap, çeşitli toplantılarda, panellerde sunulan bildiri, tartışma ve bu çerçevede yapılan arşiv çalışmalarından oluşmaktadır.

Kitap, “Türk Ermeni İlişkilerinde Tarihi Gerçekler”, “Anılar ve Görüntülü Sunumlar” ve “Ekler” konu başlıklarını taşıyan üç bölümden oluşmaktadır.

Aysel Ekşi’nin yazmış olduğu giriş bölümünde, Ermeni soykırımı iddiasında bulunanların gerçeklere ve bunları ortaya koyan belgelere sırt çevirdikleri vurgulanmaktadır. Ermeni sorununun gündeme geldiği tartışmalarda kaynak olarak sunulan Mavi Kitap hakkında Prof.Dr. Aysel Ekşi’nin değindiği bir nokta dikkat çekicidir: "Türklerin Ermenilere soykırım uyguladığını ve böylece 'insanlığa karşı suç' işlediğini parlamentolarında kabul etmiş devletler için, Mavi Kitap ve benzeri yayınlar temel kaynak hizmeti görmüştür. Çok sayıda dilde, milyonlarca sayıda basılan kitabın son baskı tarihi 2000'dir. Oysa Ermeni iddialarına temel oluşturan bu Mavi Kitap'ın gelişiminde bilinmeyen pek çok ilginç yön, son yıllarda ortaya çıkmış ve bu yayınların güvenilirliği konusunda çok ciddi kuşkular doğurmuştur."

İlk bölümde Büyükelçiler Onur Öymen, Sükrü Elekdağ, Gündüz Aktan, Bilal Şimşir ile Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, Prof. Dr. Hikmet Özdemir,  Prof. Dr. Türkkaya Ataöv, Prof. Dr. Ümit Özdağ, Doç. Dr. Birsen Karaca, Dr. Abdullah Kehale'nin ve Prof. Dr. Norman Stone, Holdwater ve Prof. Dr. Erich Feigl'ın makaleleri yer almaktadır.

Kitabın bu bölümünde Ermeni sorununun dünü ve bugününü Büyükelçi Onur Öymen, ABD’deki Ermeni lobi faaliyetlerini Dr. Abdullah Kehale, “Psikolojik ve hukuki kavramların kesiştiği nokta” başlıklı makalesiyle ırkçılığın psikanalitik temellerini Gündüz Aktan, hukuki açıdan Ermeni soykırımı iddialarını Av. Nazan Moroğlu, 1915 soykırım iddialarını Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, Ermeni sorununun ortaya çıkışı ve gelişimini Prof. Dr.Hikmet Özdemir, Ermeni terörü ve şehit Türk diplomatlarını Büyükelçi Bilal Şimşir, Ermeni belge sahtekârlıklarını Prof. Dr. Türkkaya Ataöv, Ermenilerin sürdürdüğü psikolojik savaşı ve soykırım iddialarını Prof. Dr. Erich Feigl, Ermeni meselesinde uygulanan saldırı tekniklerini ve savunma tedbirlerini Prof. Dr. Ümit Özdağ, Ermeni kitle iletişim araçlarında Ermeni sorununun nasıl algılandığını Doç Dr. Birsen Karaca, Jenosit (soykırım) kavramını Prof. Dr. İlber Ortaylı, Ermeni diasporasının Ermeni iddialarını uluslararası kamuoyuna duyurma çabalarını Prof. Dr. Norman Stone, soykırımcıların saldırısı ve buna verilmesi gereken tepkiyi Holdwater tartışmaktadır.

Kitabın ikinci bölümü, Ermeniler tarafından katliama uğrayan Türklerin ve onların yakınlarının aktardıklarına ayrılmıştır. Ermeniler tarafından katliama uğramış Türklerin torunlarının anlattıkları ve toplu mezarların resimleri Ermeni mezalimini tüm açıklığı ile ortaya koymaktadır. Bu bağlamda Erzincan/Kemaliye Demirköy katliamlarını Tuncay Özkan, Erzurum/Alaca Köyü katliamlarını Dr. Ali Gürcan, Kars/Kağızman katliamlarını ise Latif Karaağaç okurlara aktarmaktadır.

Üçüncü bölümde İngiliz, Fransız ve Osmanlı arşivlerinden derlenen orijinal arşiv belgeleri kaynaklarıyla birlikte Fransızca, İngilizce ve günümüz Türkçesine çevrilerek sunulmaktadır. Kitabın bu bölümünde Ermeni sorununun yaratılma süreci dönemin yazışmaları ve orijinal belgeler ışığında ortaya konmaktadır. Kitapta Fransız tarihçilerin “Ermeni soykırımı yasası" nın iptali için yayımladıkları ortak bildiri de yer almaktadır.

Belgeler ve Tanıklarla Türk Ermeni İlişkilerinde Tarihi Gerçekler bilimin, tanıkların, belgelerin ışığında Ermeni sorununu geniş bir çerçeveden ele almaktadır. Özellikle İlber Ortaylı'nın “Jenosit Kavramı” başlıklı yazısı bu konunun tarihi perspektifini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bilimsel yazıları tamamlayan anılar ve fotoğraflar kitabı daha güçlü ve etkili hale getirmektedir. Akademik bir yayın olmakla beraber özellikle Ermeni soykırım iddialarını sade bir dille ve görsel materyallerle destekleyerek anlatan bu eser konu ile ilgili temel bilgilere ulaşma açısından da son derece faydalıdır.