BELGELER, MEKTUPLAR VE RESMİ YAZIŞMALARLA TÜRK SOYKIRIMINDA FRANSIZ-ERMENİ İLİŞKİLERİ

Yazar: Ali Özoğlu
İstanbul, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2007, 368 Sayfa.

Ali Özoğlu’nun yazarlığını yaptığı “Belgeler, Mektuplar ve Resmi Yazışmalarla Türk Soykırımında Fransız-Ermeni İlişkileri” isimli kitap Ermeni Sorunu’na farklı bir perspektiften yaklaşan ve yorumu okuyucuya bırakma eğiliminde olan bir eserdir.

19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Osmanlı Siyaset sahnesinde önemli yer tutan Ermeni Sorunu, 1878 Berlin Antlaşması ile Uluslar arası siyaset sahnesine girmiştir. 1915 yılında Sevk ve İskan Kanunu’nun çıkması ile bu sorun daha da büyümüş ve dünyadaki Emperyalist Güçlerin Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki oyunlarının aracı haline gelmiştir. Tarihsel süreçte belli dönemlerde adı bile geçmeyen bu sorun belli dönemlerde siyasi oyunların temel belirleyicisi konumuna gelmiştir. Gerek Osmanlı İmparatorluğu gerekse Türkiye Cumhuriyeti’nin imajını uluslararası kamuoyunda olumsuz etkileyen bu sorun günümüze kadar pek çok araştırmacının ilgi alanı olmuş ve olamaya da devam etmektedir.

Ali Özoğlu’nun kitabının ilk bölümünde Emin Çölaşan, Emekli Tümgeneral İhsan Sarıkaya, Emekli Albay İhsan Çiloğlu, Emekli Büyükelçi Şükrü Elekdağ ve kitabın yazarı Ali Özoğlu’nun Ermeni Sorunu’nun farklı dönem ve boyutlarına ışık tutan yazı ve yorumları yer almaktadır.. Tarihsel sürecin yanı sıra güncel değerlendirmelerin de bulunduğu bu ilk bölümde aynı zamanda Ermeni Sorunu konusunda Türk Devleti’ne ve Vatandaşlarına yönelik tavsiyelere de yer verilmiştir.

İkinci bölümde detaya inilmeden Ermeni Sorunu ile ilgili tarihsel bilgilendirmeye yer verilmiştir. Ermeni örgütleri ve bu örgütlerin amaçları, Sevk ve İskan Kanunu ve konu ile ilgili çıkan diğer yasalar ve nüfus istatistikleri üzerinde önemle durulan konulardır. Bu kısımda aynı zamanda güncel değerlendirmelere de yer verilmiştir. Bunların yanı sıra dünyada ki diğer soykırım örnekleri, Ermeni soykırımın tanıyan ülkeler ve üniversitelerimizden konu ile ilgili çıkan kararlar bu bölümün diğer alt başlıklarını oluşturmuştur. Türk halkı ve siyasetçilerine yönelik öneriler bu bölümde de devam etmektedir.

Kitabın son bölümünde, tamamı Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nden alınmış olan belgelere yer verilmiştir. 1879 ve 1918 yılları arasında Osmanlı Merkezi ile Fransa’da ki Osmanlı Elçilikleri, Fransa Dış İşleri ve Osmanlı’nın Taşra Teşkilatıyla olan yazışmalar ile Fransa’da ki elçilikler ve Fransa Dış İşleri Bakanlığı arasındaki evrak trafiğinin yansıtıldığı bu bölümde, belgeler kronolojik sıra ile verilmiştir. Belgelerin sadece günümüz Türkçesine çevrilmiş halleri eserde yer almaktadır.

Belgelerde Fransa’da ki Ermeni Faaliyetleri, Ermeniler’in uydurma haberler ile kendilerini mağdur gösterme çabaları, Ermeni göçleri hakkında haberleşme, Ermeniler için reform konusu, olası isyanlar, Ermeni ve Fransız din adamlarından dolayı ortay çıkan sorunlar konularına yer verilmiştir.

“Belgeler, Mektuplar, Resmi Yazışmalarla Türk Soykırımında Fransız Ermeni İlişkileri” başlıklı bu kitap hem tarihsel sürece eğilmesi hem de güncel değerlendirmelere yer vermesi sebebiyle çok geniş bir zaman aralığını incelemeye çalışmıştır. Bu sebeple, özellikle birinci ve ikinci bölümde sadece yüzeysel olarak bilgilendirme sağlayabilmiştir. Üçüncü bölümde ise arşiv belgelerinin seçimi sırasında temel alınan kıstaslar bildirilmediği için bilimsel yaklaşımdan uzaklaşılmıştır. Seçilmiş birinci el kaynakların yer aldığı eser, Ermeni Sorunu konusunda, araştırmacılara yan kaynak olabilme özelliğini taşımasına rağmen eserde belgelerin orijinal hallerine yer verilmemesi aslında önemli bir eksikliktir. Bunların yanı sıra, eserin sadece arşiv belgelerine ve yorumlara dayalı olması okuyucu kitlesini sınırlandırmaktadır. Konuya hakim olmayan okuyucuların başlangıç için bu esere yönelmeleri yerinde bir karar değildir.