!àáP="justify">?ran ve Ermenistan iki zorda ülke. ?ran tüm dünyadan izole edilirken, Ermenistan bölgede izole olmu? bir ülke. Ermenistan, Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan aras?ndaki i?birli?i projelerinin hepsinden d??land?. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hatt?’ndan sonra Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Hatt? da Ermenistan’? by-pass ederek geçecek.

þ(için elinden geleni yapt?. Konuyu ABD Kongresi ve AB’ye bile götürdü. Ermenistan’?n Azerbaycan’daki i?galine seslerini ç?karmayanlar bölgesel ekonomik i?birli?i projelerini sert bir dille ele?tirmeye bile çal??t?lar. Hatta ABD Kongresi demiryolu projesi için kredi verilmesini bile yasaklad?. Fakat bo?una. Ermenistan ?u anki 'h?rç?nl???' ile sadece kendisine zarar veriyor. 

Do?u, Bat? ve Kuzey’deki kom?ular?yla aras? bozuk olan Ermenistan’?n ili?kilerinin düzgün oldu?u sadece ?ran s?n?r? kal?yor. Hat?rlanacak olursa Ermenistan’?n Rusya ile do?rudan s?n?r? yok. 

?ran da tüm dünyadan izole edilmekte olan bir ülke. Ayr?ca bölgede de ABD taraf?ndan tamamen izole edilmeye çal???l?yor. Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan ABD ile ili?kileri çok iyi düzeyde olan ülkeler. Türkiye, NATO üyesi ve di?er iki cumhuriyette ABD askeri üsleri kurulmas? fikri dahi gündemde. Ayr?ca ?ran için önemli tehlikelerden biri de ‘Türk tehdidi’. Azeri Türkleri ve Türkiye Türkleri akraba. Dahas? ?ran nüfusunun yar?ya yak?n?n?n Azeri Türkü oldu?u tahmin ediliyor. ABD de uzun zamand?r ?ran içinde etnik rahats?zl?k olu?turmay? ideal bir mücadele yöntemi olarak görüyor. Bu ortamda ?ran hem ABD’den çekindi?i için, hem de bölgede Türklerin dengeleri bozmas?n? istemedi?i için Rusya’ya ve Ermenistan’a yakla??yor. Özellikle Ermenistan’?n Azerileri 'terbiye edece?ini' ve kendisine tehdit olmalar?n? engelleyebilece?ini dü?ünüyor. 

Asl?nda ?ran '?slamc?' bir devlet. Rejimi sözde din üzerine kurulu. Buna kar??n Ermenistan Hristiyan Gregoryan mezhebinin devlet üzerinde çok güçlü oldu?u bir ülke. Bu ‘kar??tl??a’ ra?men ?ran, topraklar?n?n be?te birine yak?n? Ermeni i?gali alt?nda olan hem Müslüman, hem de ?ii Azerbaycan’a yeterli deste?i vermedi. Tam aksine Hristiyan Ermenistan ile olan ili?kileri Müslüman Azerbaycan ile olandan çok daha iyi bir durumda. Ermenistan-?ran ili?kileri ‘stratejik ortakl?k’ olarak dahi tan?mland?. 

Ayn? ?ekilde '?slam devleti' ?ran’? Müslüman Türkiye ile ili?kilerinde de oldukça çekimser buluyoruz. ?ran’daki Türk yat?r?mlar?n? engellemek için özel bir çaba oldu?u herkesin malumu. ?ran için son derece stratejik olan gaz hatlar?nda dahi sorun var. Türkiye, ?ran gaz?n? Avrupa’ya ve di?er hatlara ta??mak istiyor. Ancak ?ran, Türkiye’ye vermeyi taahhüt etti?i miktarda gaz? dahi vermekten aciz. ?ki k??t?r gaz aniden kesiliyor. Çünkü gaz ?ran’?n kendisine yetmiyor. ?ran’?n teknolojik altyap?s?n?n yetersizli?i ve kalitesiz gaz gönderilmesi de ayr? bir dert. ?ran’?n Türkiye’ye ç?kard??? ba?ka bir sorun ise ihraç etti?i gaz? Türkiye’nin üçüncü ülkelere satmas?na izin vermemesi. Oysa ayn? ?ran, Ermenistan’a üçüncü ülkelere gaz sat??? konusunda büyük vaatlerde bulunuyor. 

?u anda ?ran ile Ermenistan aras?ndaki gaz boru hatt? in?aat? devam ediyor. Asl?nda projenin biti?i oldukça gecikti. Ermenistan teknik zorluklardan ve kötü hava ko?ullar?ndan bahsediyor. ?ran taraf? ise yine fazla iyimser, “her an gaz verebiliriz” diyorlar. Buna ra?men hatt?n tam rand?manl? olarak i?letilebilmesi için en az?ndan bir y?la ihtiyaç var. Buna ra?men resmi bir aç?l??, en az?ndan bir k?sm? için dü?ünülüyor. Proje 220 milyon dolarl?k ve ?ran taraf? daha ?imdiden “ikinci bir hat daha kural?m” diyor. Ermenistan’?n ?ran gaz?n? çok istemesinin ise birçok nedeni var. Ancak önemli bir neden de Rus gaz?na olan ba??ml?l??? azaltmakt?. Buna ra?men ?ran gaz?n?n da bu ba??ml?l??? azaltamayaca?? anla??l?yor. Çünkü gelen gaz, hisselerinin % 58’i Rus ?irketi Gazprom’a ait olan ARG’ye gidecek. Ruslar Ermenistan enerji sektörünü tamamen ele geçirmi? durumdalar ve gaz nereden gelirse gelsin da??t?m Ruslar?n elinde. 

?ran ise Ermenistan üzerinden Gürcistan ve Karadeniz yoluyla Avrupa’ya ula?may? da dü?ünüyor. Türkiye üzerinden Avrupa’ya gitmektense Ermenistan üzerinden gitmeyi tercih ediyor. Fakat Ermenistan üzerinden gitmek hem daha pahal?, hem de çok daha zor. Bir anlamda co?rafya ?ran’? Türkiye’ye adeta mahkûm ediyor. Asl?nda co?rafya Ermenistan’? da Türkiye’ye mahkûm ediyor. Ermenistan gibi denizlere kapal?, küçük ve do?al kaynaklardan yoksun bir ülkenin ?ran ba?lant?s? ile ayakta kalabilmesi çok zor. Tek sorun her iki devletin de bunu henüz anlayamam?? olmas?. ?ran da, Ermenistan da ideolojik körlük ya??yorlar.  Biri din, di?eri ise a??r? milliyetçilik üzerine in?a ettikleri rejimlerini ekonomik ve co?rafi gerçekleri inkâr ederek ayakta tutabileceklerini san?yorlar. 

?ran fark?nda de?il. Ermenistan ile kurdu?u s?cak ili?kiler Türkiye’de büyük rahats?zl?k yarat?yor. Özellikle sokaktaki Türkler ?ran’a bir türlü güvenemiyorlar. Bunda ?ran’?n geçmi?teki karanl?k faaliyetlerinin rolü büyük. Fakat Ermenistan-?ran dostlu?unun da rolü az?msanmayacak düzeyde. Son iki y?ld?r ?ran’?n gönderdi?i gaz? haber vermeden kesmesi ba?ka bir güvensizlik kayna?? oldu. ?ran gaz?n?n Türkiye üzerinden ta??nmas? konusundaki isteksizli?i de Türk insan?n?n rahats?zl???n? artt?r?yor. Türk ?irketlerinin ?ran’daki yat?r?mlar?n?n engellenmesi ise ?ran’?n Türkiye’deki imaj? aç?s?ndan tam bir fiyasko oldu. Oysaki iki ülke aras?ndaki ticari f?rsatlar inan?lmaz boyutta. ?ran engel olmay? b?raksa ticaret hacminin birden patlama yapaca??n? herkes biliyor. Fakat ?ran’daki rejim Bat?’n?n ve Türkiye’nin kendisini Türk ?irketleri yoluyla i?gal edece?ini san?yor. Oysa bu do?ru de?il. Türkiye ile artacak ticaret ?ran’?n belki de tek ç?k?? kap?s? olabilir. Afganistan ve Irak kom?ular? ?u anda Amerikan i?gali alt?nda olan ve hergeçen gün ayr? bir tehdit alan ?ran ne kadar bölgesine entegre olabilir ise o kadar sald?r?lardan kurtulabilir. ?ran boru hatlar?yla Avrupa, Hindistan ve di?er ülkelere ne kadar ba?lanabilirse Amerikan tehditleri o kadar etkisiz kal?r. Türkiye’nin ?ran ile ticaretinin 10-15 milyar dolar oldu?u bir ortamda ?ran’a yap?lacak sald?r?ya Türkiye’nin tavr? ile 3-5 milyar dolar aras?nda oldu?u bir zaman aras?nda büyük fark olaca?? aç?kt?r. Türkiye’nin bu tür operasyonlardaki tavr?n?n ne kadar önemli oldu?unu tüm dünya anlam?? durumda. Ba?ka bir deyi?le ?ran kendisini ABD’den korumak için nükleer enerjiye ay?rd??? çaban?n çok daha az?n? Türkiye ve di?er bölge ülkeleri ile ekonomik i?birli?ine ay?rsa çok daha hayati önlemler alm?? olurdu. 

Ermenistan’a gelince. Kar??m?zda art?k ba??ms?z bir ülke yok. Tüm enerji sektörü Ruslar?n elinde. Çifte vatanda?l?k yasas?ndan sonra disporan?n kuraca?? hâkimiyet de ?imdiden tahmin edilebiliyor. Yani Ermenistan’?n kaderine Ruslar ve binlerce kilometre ötede ya?ayan Ermeniler hâkim durumda. Ermeniler san?yorlar ki ABD’de veya Fransa’da sözde soyk?r?m yasalar?n? geçirirlerse Türkiye kö?eye s?k???r ve Ermenistan s?n?r?n? aç?verir. Bir yandan tehdit ediyorlar, bir yandan da ma?dur ülke rolünü oynuyorlar. Yani ?antaj üstüne ?antaj yap?yorlar. Bilmiyorlar ki bu tav?r Türkiye’deki Ermeni kar??tl???n? olabildi?ine güçlendiriyor. Saat Ermenistan’?n aleyhine i?liyor. Ermeniler kendi elleriyle tüm bölgesel i?birliklerinin d???nda kal?yorlar. Ellerine sadece ?ran kal?yor. 

?imdilerde ?ran ve Ermenistan otoyolu projesini konu?uyorlar. Dünyan?n en büyük 17. büyük ekonomi olan Türkiye pazar? ve onun arkas?nda olabildi?ince büyüklü?üyle uzanan Avrupa Birli?i pazarlar? dururken Ermenistan Tahran pazar?na, Tahran da Erivan sokaklar?na ula?mak için çal???p duruyor. Anla??lan o ki Sovyetler Birli?i’nin y?k?lmas?ndan kimse bir ders almam??.