!๠�="justify">Geçti?imiz haftalarda özelikle yabanc? bas?nda yer bulan baz? haberlerden Ermenistan Devlet Ba?kan? Koçaryan’?n yeni bir nükleer planla ilgili aç?klamalar?n? ve Ermenistan’?n bu plan?n gerçekle?tirilmesi yolundaki arzusunu ö?rendik. Hayata geçirilmesi gündemde olan yeni santral miyad?n? çoktan doldurmu? Metsamor Nükleer Santrali’nin alternatifi olarak dü?ünülüyor. Yeni nükleer enerji santralinin Ermenistan’daki olas? in?as? ve faaliyete geçmesi Türkiye için ayr? bir önem arz ediyor.   Bilindi?i gibi Türkiye s?n?r?na 16 km uzakl?kta bulunan  Metsamor Nükleer Santrali’nin Türkiye ve bölge için ta??d??? tehlike y?llardan beri tart???lmakta ve Ermenistan’?n santral ile ilgili olarak almas? gereken önlemler uluslararas? kamuoyunda gündeme s?kl?kla getirilmekte. Birinci derecede deprem bölgesinde bulunan ve ba?ta Avrupa Birli?i olmak üzere A.B.D ve pek çok ülke taraf?ndan ta??d??? risk nedeniyle kapat?lmas?na çal???lan, en eski nükleer santral teknolojisiyle in?a edilmi? olan Metsamor Nükleer Santrali son y?llarda s?k s?k kapanm?? fakat sonras?nda tekrar faaliyetine devam etmi?tir.

I?d?r'dan ç?plak gözle görülebilen Metsamor Nükleer Santral?’nin ba?ta I?d?r, Kars ve Ardahan olmak üzere Do?u Anadolu'da binlerce ki?inin ölümüne ve sakat kalmas?na neden olabilece?i bir gerçek olarak kar??m?zda dururken Ermenistan’?n santralin kullan?m?nda ?srarl? olmas? 1986 y?l?nda ya?anan Çernobil Nükleer Santrali felaketini ak?llara getiriyor. Metsamor Nükleer Santrali de Çernobil Nükleer Santrali ile benzer teknolojiye sahip ve bilinen bu  gerçe?e ra?men halen kullan?mda.

Metsamor 1 ve 2 Nükleer Santralleri Uluslararas? Atom Enerji Ajans? (IAEA) standartlar?na göre, dünyadaki 146 nükleer santral aras?nda, güvenlik aç?s?ndan en son iki s?ray? al?yor. 1970'li y?llarda Rus teknolojisi ile in?a edilen santrallerin yerle?im birimlerine en az 90 kilometre uzakta olmas? gerekirken, I?d?r’a 20, Erivan’a 50 kilometre mesafede. Metsamor Nükleer Santrali’nin kurulu? a?amas?nda, baz? Sovyet bilim adamlar?, bu santral?n son derece aktif fay hatt? üzerinde oldu?u ve bölgenin yer alt? suyu kaynaklar?na radyasyon kar???m? tehlikesinin yüksek oldu?unu bildirerek, hayata geçmesine kar?? ç?km??lard?. Nitekim 1988 y?l?ndaki Spivak depreminde santralde büyük hasar meydana gelmi?, bunun üzerine santral kapat?lm??t?. Ancak Ermenistan, 1995 y?l?nda enerji s?k?nt?s?n? bahane ederek Uluslararas? Atom Enerji Ajans?'na ba?vurarak Metsamor Santrali’ni modernize ederek kullanma lisans? ald?. Santrale faaliyet izni verilmesine ra?men Bat? standartlar?na uygun güvenlik sistemi kurulmad??? gibi, santral?n çekirde?ini kaplamas? gereken en az iki metre kal?nl???ndaki çelik z?rh bile halen yap?lmam?? durumda.

Santralden insan sa?l???n? ciddi ?ekilde tehdit eden birçok radyoaktif madde s?zd??? art?k bilimsel olarak da bilinen bir gerçek. Arpaçay ve Aras nehirlerinden çekilen su santral?n so?utulmas?nda kullan?ld?ktan sonra yeniden nehirlere geri verilerek nehirlerin suyu da kirletiliyor. I?d?r ?l Tar?m Müdürlü?ü’nün verilerine göre son y?llarda hayvanlar?n sakat do?umlar? artm?? durumda. Ayr?ca bölgedeki kanser vakalar?nda da büyük art?? oldu?u belirtiliyor.

Bütün bu gerçekler ortadayken geçti?imiz günlerde Robert Koçaryan bir aç?klama yaparak Metsamor Santrali’nin yerine yeni bir nükleer santral yap?laca??n? ifade ederek nükleer enerjiden vazgeçmeyeceklerinin alt?n? çizdi. Yine de bu proje oldukça uzun vadeli görünüyor. Ermenistan halihaz?rda ülkenin elektrik enerjisinin %40’?n? sa?layan santrali 2016’ya kadar kullanmay? dü?ünüyor. Yeni santralin yap?m? ile ilgili projeler ?imdiden haz?rlanmaya ba?lasa da projenin en erken 2012-2013 y?llar?nda ba?lat?laca?? öngörülüyor. Projeye Rusya s?cak bakarken ABD tamamen kar??. ABD’nin eski Sovyetler Birli?i ülkelerine yapt??? yard?mlardan sorumlu D??i?leri Bakanl??? yetkilisi Tom Adams Metsamor Santrali’nin yerine yeni bir santral kurman?n var olan nükleer tehdidi azaltmayaca??n?, çünkü bölgenin aktif bir fay hatt? üzerinde bulundu?unu ifade ederek, ?imdilik ABD’nin bu projeyi desteklemedi?ini bildirdi.

Ermenistan’?n nükleer santral kurulmas? konusundaki ?srar?n?n en temel nedeni ülkenin enerji ihtiyac?n?n büyük bir k?sm?n?n nükleer santrallerden sa?lanmas?. Ermenistan bir taraftan Rus do?algaz?n?n Rus siyasetine ba?l? olarak artan veya azalan ücretinden ba??ms?z bir enerji kayna?? bulundurmak istiyor, di?er yandan bu enerji kayna??n?n hammaddesini, yani nükleer mineralleri ancak Rusya’dan temin ederek enerji konusunda bu ülkeye ba??ml?l???n? sürdürüyor. Ermenistan’?n bu politikas? önemli bir çeli?kiyi içinde bar?nd?r?yor. Oysa ABD ve Avrupa Birli?i Ermenistan’?n alternatif enerjilere yönelmesi durumunda bu ülkenin enerji projelerini desteklemeye haz?r olduklar?n? ifade ediyor.

Metsamor Nükleer Santrali Türkiye için adeta bir nükleer bomba niteli?inde. Bu konuda Türkiye özellikle Uluslararas? Atom Enerjisi Kurumunu göreve ça??rarak uluslararas? kamuoyunun bu santralin kapat?lmas? ve aktif fay hatt? üzerine yeni bir nükleer santral kurulmas? yerine ya Ermenistan’?n jeolojik olarak daha güvenli bir bölgesinde yeni bir santralin yap?lmas?, ya da alternatif enerji kaynaklar?n?n geli?tirilmesi konusunda Ermenistan’a ça?r?da bulunmas?n? sa?layabilir. Bu durumda Türkiye’nin do?u bölgelerini etkisi alt?na alabilecek büyük bir felaket riski de önemli ölçüde azalt?lm?? olur.