DA?LIK KARABA??DA ?CUMHURBA?KANLI?I? SEÇ?MLER? VE TEPK?LER

Sovyetler Birli?i döneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne ba?l? bir özerk bölge olan Da?l?k Karaba?’da ya?ayan Ermeniler, özellikle, Sovyet idaresinin 1980’lerin ortalar?ndan itibaren zay?flamas? üzerine önce Ermenistan’a ba?lanma, bunun gerçekle?mesinin mümkün olmad???n? anlad?klar?ndan itibaren de ba??ms?z bir devlet olarak kabul edilme taleplerini dile getirmeye ba?lad?lar. Bu çerçevede bölgede ya?ayan Azeriler ile Ermeniler aras?nda 1988 y?l?nda çat??malar ba?lad? ve bu çat??malar k?sa süre içinde Azerbaycan’?n di?er kentlerine de s?çrad?. Sovyetler Birli?i’nin duruma müdahale edip bir ölçüde kontrolü sa?lam?? olmas?n?n getirdi?i göreceli sükun ortam? uzun sürmedi ve Sovyetler Birli?i da??l?p Rus ordular?n?n Karaba?’dan çekilmesinin ard?ndan çat??malar h?z kazanarak 1992 y?l? ba??ndan itibaren Ermenistan taraf?ndan desteklenen Da?l?k Karaba?’daki Ermeni güçleri bölgeyi i?gal etmeye ba?lad?lar. 1993 y?l? ba?lar?nda ise Ermenistan bu kez do?rudan do?ruya Azerbaycan topraklar?n? i?gal etmeye ba?lad? ve bu çerçevede Karaba?’? çevreleyen yedi rayon (ilden küçük ilçeden büyük idari bölge) i?gal edildi. Bu i?gallerin ard?ndan ç?kar?lan dört Güvenlik Konseyi karar?n?n i?gali uluslararas? hukuka ayk?r? ilan etmesine ra?men, Ermenistan i?gal etti?i topraklardan çekilmedi. 1994 y?l?nda imzalanan ate?kes ile çat??malara son verilmi? olsa da  Azerbaycan topraklar?n?n yakla??k yüzde yirmisi halen Ermenistan’?n i?gali alt?ndad?r.

?ki ülke aras?ndaki çat??malar?n kal?c? olarak çözümlenmesi için 1992 y?l?nda Minsk’te düzenlenen zirvenin ard?ndan kurulan Minsk Grubu çerçevesinde yürütülen müzakereler de bugüne kadar bir sonuca ula?amad?. 2006 y?l?nda Paris, Bükre? ve Minsk’te yap?lan müzakereler sonuçsuz kald?. Bu arada 10 Aral?k 2006’da Karaba? Meclisi bir anayasa referandumu yaparak Karaba?’?n ba??ms?z bir devlet oldu?unu kabul etti ancak bu referandum uluslararas? toplum taraf?ndan hiçbir ?ekilde tan?nmad?. K?sacas? referandum iki devlet aras?ndaki bar?? giri?imlerini engeller nitelikte oldu. Nitekim referandumdan bu yana gerek Ermenistan gerek Azerbaycan Devlet Ba?kanlar? Karaba? konusu ile ilgili üsluplar?n? sertle?tirerek askeri seçeneklere de de?inmeye ba?lad?lar. ?ki ülke lideri aras?nda bu y?l?n ba??ndan itibaren gerçekle?tirilen birkaç görü?me de sonuçsuz kapand?.

Karaba?, görünü?te bir devletin tüm organlar?na sahiptir. ?lk Cumhurba?kan? Robert Koçaryan’d?r. ?kinci Cumhurba?kan? ise anayasaya göre yeniden seçilemeyen Arkadi Gukasyan’d?r. 19 Temmuz 2007 tarihinde yap?lan Cumhurba?kanl??? seçimlerini eski istihbarat ?efi Bako Sahakian toplam oylar?n %85’ini alarak kazand?. En yak?n rakibi eski D??i?leri Bakan Yard?mc?s? Masis Maylian ise oylar?n ancak yüzde 12’sini alabildi. Bu seçimler uluslararas? hukuka ayk?r? olmas? sebebiyle ba?ta Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere bir çok devletin ve uluslararas? kurulu?un tepkisini çekti. Seçimlerden önce Türkiye Cumhuriyeti D??i?leri Bakanl??? Minsk Grubu çerçevesinde soruna çözüm bulunmas? için aray??lar?n sürdü?ü bir dönemde bu seçimlerin yap?lmas?n? “bar??ç? çözüme yönelik çabalara meydan okuma” olarak de?erlendirdi ve “gayr? me?ru addetti?i ‘Cumhurba?kanl???’ seçiminin uluslararas? hukuk bak?m?ndan herhangi bir ba?lay?c?l???” olmayaca??n? belirterek sonuçlar?n? tan?mayaca??n? ifade etti.

Amerika Birle?ik Devletleri’nin Azerbaycan Büyükelçisi Anne Derse de bir aç?klama yaparak ABD Hükümeti’nin ne seçimleri ne de Da?l?k Karaba?’?n ba??ms?zl???n? tan?d???n? aç?klad?. Seçim sonuçlar?n? tan?mad?klar?n? ilan eden ülkeler ve uluslararas? kurulu?lar aras?nda Rusya, Avrupa ülkeleri, Avrupa Birli?i ve NATO da say?labilir.

Son dönemde Karaba? sorununda Azerbaycan’? destekleyen söylemleri ile gündeme gelen ?slam Konferans? Örgütü de seçimlerle ilgili bir aç?klama yapt?. ?slam Konferans? Örgütü Genel Sekreteri Ekmeleddin ?hsano?lu “sözde seçimin uluslararas? hukukun bütün geçerli kurallar?na ve genel ilkelerine kar?? oldu?unu” belirterek, bunun devam eden bar?? görü?melerini olumsuz etkileyece?ini ifade etti ve “Ermenistan i?gal güçlerinin Azerbaycan topraklar?ndan derhal çekilmesini istiyoruz” aç?klamas?n? yapt?.

Sonuç olarak daha Haziran ay?nda Ermenistan ve Azerbaycan aras?nda devlet ba?kanlar? düzeyinde baz? görü?meler yap?l?rken Temmuz ay?nda Karaba?’da uluslararas? hukuk kurallar?na ayk?r? olarak cumhurba?kanl??? seçimlerinin yap?lmas? bar?? sürecini zedeleyen ve iki toplum aras?nda geli?tirilmeye çal???lan güven artt?r?c? tedbirlerin etkisini azaltan bir geli?me oldu. Bu seçimlerin ve Da?l?k Karaba?’?n ba??ms?zl???n?n uluslararas? toplum taraf?ndan tan?nmamas? ise seçimleri anlams?z k?ld?.