!ßõ�  ="justify">Ermenistan’da 2008 y?l?n?n Mart ay?nda yap?lacak olan  Devlet Ba?kanl??? seçimlerini Ba?bakan Serj Sarkisyan’?n kazanmas?na kesin gözüyle bak?l?rken son günlerde Ermenistan’?n ilk Devlet Ba?kan? Levon Ter-Petrosyan’?n on y?ll?k sessizli?ini bozarak ele?tirilere ba?lamas? yeniden Devlet Ba?kanl???’na aday olaca?? tart??malar?n? gündeme getirmi?tir.

á!ir ki?i olarak gösterilen Ter-Petrosyan, her ne kadar adayl???n? koyaca??n? aç?klamad?ysa da, son günlerde bas?na verdi?i demeçler onun seçimlere haz?rland??? ?eklinde yorumlanm??t?r. Ter-Petrosyan’?n yeniden siyasete dönme mesajlar? vermesi Ermenistan’da hareketli günlerin ya?anaca?? sinyallerini vermektedir.

Aslen bir edebiyat tarihçisi olan Levon Ter-Petrosyan 1945 y?l?nda Suriye’de do?mu? ve bir ya??ndayken ailesiyle birlikte Ermenistan’a göç etmi?tir. Erivan Devlet Üniversitesi ?arkiyat Çal??malar? bölümünden mezun olduktan sonra bir süre akademik çal??malar?n? sürdürerek 1987 y?l?nda doktora derecesini alm??t?r. Bu arada edebiyat ve tarih alan?nda Ermenice, Rusça ve Frans?zca yetmi?ten fazla bilimsel yay?na imza atm??t?r. Ter-Petrosyan’?n siyasete girmesi ise ancak 1980’lerin sonunda, günümüz Ermenistan?’n?n önde gelen siyasetçilerinin de dâhil oldu?u Karaba? Komitesi’ne kat?lmas? ile gerçekle?mi?tir. 1989 y?l?nda Pan-Ermeni Ulusal hareketine kat?lan Ter-Petrosyan bir y?l sonra Ermenistan Yüksek Sovyeti Ba?kan? olarak atanm??, di?er bir de?i?le o dönemde hala Sovyetler Birli?i’ne  ba?l? olan Ermenistan’?n en üst siyasi yetkilisi olmu?tur. 16 Ekim 1991 tarihinde ba??ms?z Ermenistan Cumhuriyeti’nin ilk Devlet Ba?kan? olarak seçilmi? ve 1998 y?l?nda Karaba? konusunda taviz veren bir politika izledi?i gerekçesiyle siyasi rakipleri taraf?ndan istifaya zorlanana ve dönemin Ba?bakan’? Robert Koçaryan’?n Devlet Ba?kan? olarak seçilmesine kadar bu görevde kalm??t?r.

Ermenistan’da ba?kanl?k seçimlerine yakla??k alt? ayl?k bir zaman vard?r ve geçti?imiz y?l Andranik Margaryan’?n ölümü üzerine Ba?bakanl?k koltu?una oturan Serj Sarkisyan’?n görev süresi dolacak olan Robert Koçaryan’?n yerine Devlet Ba?kan? olmas? ihtimali yüksek görülmektedir. Geçti?imiz May?s ay?nda parlamento seçimlerinde ba?kan? oldu?u Cumhuriyetçi Pati’nin oy oran?n? artt?ran ve Müreffeh Ermenistan Partisi ve Ta?naklar ile koalisyon iktidar?n? peki?tiren Sarkisyan’?n kar??s?nda son derece bölünmü? ve zay?f bir muhalefet vard?r. Seçimlerin sonucunda Meclis’e sadece iki muhalefet partisi - Hukuk Ülkesi (Orinats Yerkir) ve Miras Partileri – girebilmi?; oy oranlar? ise s?ras?yla %7 ve %6 olmu?tur.

Sarkisyan’?n Devlet Ba?kan? olarak seçilmesine ?iddetle kar?? ç?kan meclis içindeki ve d???ndaki muhalefet partileri son günlerde birle?erek ortak bir aday ç?karma çabalar?na giri?mi?lerdir ve geçti?imiz A?ustos ay?nda bir araya gelerek ortak bir strateji belirlemeye çal??m??lard?r. Muhalefet partilerinden Ulusal Kendi Kaderini Tayin Birli?i Partisi Genel Ba?kan? Paruyr Hayrikyan seçimlere beraberce kat?lacaklar? bir grup olu?turmaya çal??t?klar?n?, kar??lar?nda ise “kökü KGB’ye kadar inen ve Rus emperyalizminin temsilcileri” olan bir di?er grup bulundu?unu ifade etmi?tir.

Bu ortak hareket etme ve ortak bir strateji belirleme tart??malar?n?n odak noktas?n? Sarkisyan’a kar?? güçlü bir aday üzerinde birle?mek olu?turmu?tur ve Levon Ter-Petrosyan’?n ad? da bu noktada gündeme gelmi?tir. Asl?nda Ter-Petrosyan’?n yeniden siyasete dönmesi konusu yeni bir tart??ma de?ildir. 2003 y?l?ndaki ba?kanl?k seçimlerinde de bu olas?l?k tart???lm??, ancak seçimlerden sonra gündemden dü?mü?tür. ?imdi ise Ter-Petrosyan’?n dönü?ü 2003’te oldu?undan daha geni? bir ?ekilde tart???lmaktad?r. Ermeni Ulusal Hareketi liderlerinden Aram Manukyan’a göre 2003’te Ter-Petrosyan’?n dönü?ü sadece bir tart??ma konusuyken ancak ?imdi bir “gereklilik” halini alm??t?r. H?nçak Partisi sözcüsü Lyudmila Sargsyan ise Ter-Petrosyan’dan daha yetenekli ve deneyimli bir devlet ba?kan? olamayaca??n? ifade etmi?tir.

Muhalefet partileri Ter-Petrosyan’?n Karaba? sorununa çözüm bulma yanl?s? bir politika izledi?ini hat?rlatarak ve Ter-Petrosyan’?n Devlet Ba?kan? olmas?n?n çözüm sürecini kolayla?t?raca??n? ileri sürmektedir. Ancak Ter-Petrosyan halen üzerinde uzla?ma sa?lanan bir aday de?ildir. Geçti?imiz on y?l boyunca sessizli?ini korumas?n? ve siyasetten uzak durmas?n? ele?tirenler de mevcuttur. Demokratik Yol Partisi lideri Manuk Gasparyan Ter-Petrosyan’?n dönü?ünün gerçekçi olmad???n? dü?ünenlerden biridir. Gasparyan’a göre Ter-Petrosyan on y?ll?k bir sessizli?in ard?ndan yeniden aktif siyasete dönmesini kolay bir i? olmad???n? bilecek kadar deneyimli bir siyasetçidir. ?ktidardaki Cumhuriyetçi Parti’nin sözcülerinden Galust Sahakyan ise Ter-Petrosyan’?n seçimlere girmesi durumunda dahi, sonucun de?i?meyece?ini, Sarkisyan’?n Devlet Ba?kan? olarak seçilece?ini savunmaktad?r.

Bu arada geçti?imiz günlerde Ter-Petrosyan kendisinin adayl???n? savunanlar?n elini güçlendiren ve kendisini ele?tirenleri dü? k?r?kl???na u?ratan bir aç?klama yaparak Koçaryan idaresini “kriminal ve yozla?m??” olmakla suçlam??t?r. Ayr?ca bu idarenin Ermenistan’? bir üçüncü dünya ülkesi haline getirdi?ini ve Azerbaycan ile Ermenistan aras?ndaki sorunlar?n çözümüne yana?mayarak ülkenin gelece?ini riske belirtmi?tir. Koçaryan ise bu ele?tirileri yan?tlayarak Ter-Petrosyan’?n yeniden ba?kan seçilebilmek için bir karalama kampanyas? ba?latt???n? ileri sürmü?, Ermenistan’?n 2002 y?l?ndan bu yana her y?l yakla??k % 13 oran?nda büyüyerek dünyan?n en h?zl? büyüyen ülkeleri aras?nda yer ald???n? ifade etmi? ve Ter-Petrosyan’?n suçlamalar?n?n temelsiz oldu?unu savunmu?tur. Koçaryan kendi döneminde yap?lan icraatlar? dile getirerek sözlerini ?öyle sürdürmü?tür: “E?er ilk ba?kan siyasi mücadeleye girecekse, bundan do?acak sonuçlar çerçevesinde s?radan bir muhalefet figürü olarak kalacakt?r ve biz Ermenilere pek çok ?ey hat?rlataca??z. Örne?in 1996 y?l?nda Erivan’da kaç soka??n ayd?nlat?ld??? gibi. O dönemde sadece üç sokak ayd?nlat?l?yordu”.

Sonuç olarak Ter-Petrosyan, e?er seçimlerde adayl???n? koyarsa, daha çok Koçaryan idaresinin siyasi ve ekonomik yolsuzluklar?n? dile getiren ve Karaba? sorununun çözümüne yönelik bir strateji geli?tirilmesine yönelik bir söylem geli?tirecek, buna mukabil Koçaryan da yakla??k on y?ll?k Devlet Ba?kanl??? s?ras?nda Ermenistan’? kalk?nd?rmak için yapt??? icraatlar? vurgulayarak Ter-Petrosyan döneminin ac? ekonomik hat?ralar?n? gündeme ta??yacakt?r. Önümüzdeki dönemde Ermenistan’?n bir ve ikinci Devlet Ba?kanlar? aras?ndaki bir çeki?menin, Ba?bakan Sarkisyan’?n seçilme olas?l???n? artt?rmas? olas?d?r.