.DŠ€ ?p="justify">
27 ?ubat 2008-1 Mart 2008 tarihleri aras?nda Cenevre’de yap?ld???n? NZZ’de ç?kan makaleden ö?rendi?imiz toplant?y? ABD’deki Ermeni gruplar? aras?nda diyalogun yarar?na inand?klar?n? söyleyenlerin ve onlara yak?n olanlar?n düzenlendi?i anla??l?yor.
Makalede ad? geçen Gérard Libardian “olaylar?n soyk?r?m? olup olmad???n?n tart???lmas?n?n ortak çal??malar? felç etti?ini” söylemi?. Hak veriyorum. Soyk?r?m? hukuksal bir terim. Bosna davas?nda Uluslararas? Adalet Divan?n?n verdi?i kararda özel kas?t dolus specialis ölçütünün ne kadar yüksek tutuldu?unu akademisyen Ermeniler de çok iyi bilirler. Bu nedenle tarihsel gerçek ve tarihsel verilerin yorumu konusunda taraflar?n dü?üncelerinin daha iyi anla??lmas? için ellerindeki verileri ve belgeleri masaya yat?rs?nlar ve bunlar birlikte yay?mlans?n.. Taraflar farkl? görü?lerden korkmas?nlar. Böylece dogma yarat?lmas? önlenir ve tarih bilimi geli?tirilmi? olur.
Olaylar?n soyk?r?m? olup olmad???na tarihçiler de?il yetkili mahkeme karar verir. Üzerinde uzla?ma sa?lanamayacak olan soyk?r?m? kelimesi hukukçular?n karar?na b?rak?ls?n. Ama, tarihçiler, sosyologlar, antropologlar örne?in trajik olaylardan söz edebilirler. K?y?m sözcü?ü de kullan?l?yor zaten. O dönemde Ermeni olsun, Müslüman Türk veya Kürt olsun, tüm Osmanl? yurtta?lar?n?n büyük ac?lar çekti?i bir yads?namaz. Türk devletinin ve yetkililerinin 1915-1916 döneminde büyük bir felaket ya?ad?klar?n? inkar ettikleri ise gerçek d??? bir ifade. Ermeniler isterlerse buna büyük felaket anlam?nda “metz ye?ern” demeye devam etsinler. Görü?lerini bugünden yar?na de?i?tirsinler demiyorum. Ama diyalog ve ara?t?rmalar sürsün; farkl? dü?ünenler, neden farkl? dü?ündüklerini birbirlerine aç?klas?nlar. Biraz uzun sürer ama, sonunda yarar?n? hep birlikte görürüz. Geçen y?l fanatik bir katil taraf?ndan öldürülen arkada??m Hrant Dink te böyle dü?ünüyordu.
Makalede ad? an?lan Amerikal? akademisyen Fatma Müge Göçek’in görü?leri buralarda biliniyor; istedi?i gibi dü?ünmekte özgürdür. Ama, “Ermeni sorunu ile ilk kez ABD’deki e?itimi s?ras?nda bir bayan?n kendisi ile konu?mas? s?ras?nda kar??la?t???” iddias? bana pek inand?r?c? gelmedi. Göçek’in belirli bir ya?? var. 1970’li y?llarda Ermeni terör örgütü ASALA taraf?ndan öldürülen Türk diplomatlar? konusunda hiç bir ?ey duymam?? m?yd? bu bayan.? Özetle, propaganda kokan veya belirli bir amaca hizmet etti?i a?ikar olan söylemler, söyleyenin samimi olmad???n? gösterir. ?nsan bir kez inand?r?c?l???n? kaybederse, sonra ona kimse güvenmez.
Ermeni-Türk akademisyenleri Çal??tay?n? düzenleyen iki Ermeni akademisyen ile bir Ermeni tezi destekleyicisi Türk as?ll? Amerikal? akademisyen ad? verilmi? makalede. Öbür kat?l?mc?lar kimdir? Türkiye’de bu konuda binlerce makale ve kitap yay?mland?. Bir de Ermeni Ara?t?rmalar? Enstitüsi var. Bunlar toplant?ya davet edildi mi? Yoksa diyalog ad? alt?nda, sadece bir taraf?n görü?lerini savunanlar m? oraya davetliydi?
Gene de her türlü diyalogu ve hatta diyalog ba?lang?c?n? yararl? görürüm. Ama diyalogun, varl???n? d??a gösterebilmek için düzenlenen bir monolog niteli?i ta??mamas? laz?m. Bu diyalog ta Viyana’da ba?lat?lan Türk Ermeni Diyalogu. gibi sonuçsuz kalmas?n. Orada taraflar birbirlerine görü?lerini destekleyen belgeleri vereceklerdi. Bunlar birlikte yay?mjlanacakt?. Türk taraf? belgelerini verdi. .Ermeni taraf? ald?., ama kendi belgelerini vermeden kaçt?. Özetle diyalogun ba?ar?l? olmas? için kar??t görü?lerin de özgürce ve yap?c? biçimde dile getirilmesini sa?layacak bir platform olu?turmak laz?m. Göstermelik de?il.
[1] UNESCO Türkiye Milli Komisyonu eski Ba?kanvekili
ORTAK B?R TAR?H YAZMAK: ERMEN?-TÜRK GEÇM???NE ?L??K?N B?R ARA?TIRMA PROJES?
13 Mart 2008 Dünü ?sviçre’nin Neue Zürcher Zeitung Gazetesinde Yay?mlanan Almanca Makalenin Çevirisi
Ermeni-Türk Akademisyenleri Çal??tay? üyeleri, Ermeniler ile Türklerin ortak geçmi?ini birlikte ara?t?rmak istiyor. Bu çal??ma sadece Ermenilerin maruz kald?klar? katliam konusuna odaklanmam??t?, ama bu konu gene de a??rl?k ta??d?.
Yazan : Vicken Çetaryan (Cenevre’de serbest gazeteci)
Cenevre Üniversitesinin Uluslararas? ?li?kiler ve Kalk?nma Yüksek ?ncelemeler Enstitüsünde düzenlenen bu çal??man?n ilk bak??ta ola?an d??? bir yan? yoktu.
Kat?lanlar sadece bir ortak Ermeni Türk tarih yaz?m?n? geli?tirmek istiyorlard?.. 27 ?ubat 2008’den 1 Mart 2008 tarihine kadar yap?lan bu toplant?ya çe?itli etnik kökenlere ve Üniversitelere mensup 25 akademisyen kat?ld?. Amaçlar? 1908 Jöntürk Devriminin ve buna kat?lan ?ttihat ve Terakki F?rkas?n?n amaçlar?n? ara?t?rmakt?.
De?i?ik görü?leri göz önünde tutmak
Osmanl? ?mparatorlu?u Ermenilerinin maruz kald??? katliamdan on y?llarca sonra, olup bitenler konusundaki tart??malarda görü? ayr?l?klar? var. Ermeni örgütleri, tarihi kan?tlara dayanarak bunun 20. yüzy?l?n ilk sistematik soyk?r?m? oldu?unu ileri sürüyorlar. Türkiye’nin resmi görü?ü ise bu bak?? aç?s?na itiraz ediyor ve soyk?r?m? tezini ortadan kald?rmak için büyük çabalar? harc?yor. Osmanl? ?mparatorlu?u Ermenileri konusundaki tarih yaz?m?n?n 1915-1917 y?llar? aras?ndaki olaylar?n soyk?r?m? olup olmad???na odaklanmas?n?n nedeni bu. Türkiye’deki politikac?lar bu konudaki tart??man?n siyasalla?t?r?lmamas?n? ve tarihçilere b?rak?lmas?n? sürekli olarak talep ediyorlar.
??te 2000 y?l?nda çok say?da ara?t?rmac? tam bu nedenle bir araya geldi. ?ikago Üniversitesinde Siyasal Bilimler Profesörü olan Ronald Grigor Suny Ermeni/Türk Çal??tay?n?n hayata geçmesine önayak oldu. Bir ortak Ermeni-Türk tarih yaz?m? tasar?s? önemliydi. Suny, “ Ermenilerin bir anlat?m? var, Türklerin bir ba?ka anlat?m?. Geçmi?in tümünü görmek için tüm görü?leri bir araya getirmek laz?m” diyor. Grup çal??malar?n? kamu oyuna kapal? olarak yürütme karar?n? ald?. Suny “toplant?lar aç?k olsayd?, kat?lmac?lar dü?üncelerini tamamen özgür olarak ileri süremiyecek ve tart??amayacaklard?” diyor.
Soyk?r?m?n?n sonuçlar?
O zamandan bu yana proje ilerledi. Yeni bir ara?t?rma konusu projeye eklendi.Yeni bir ara?t?rma grubu olu?turuldu. Cenevre’deki Konferans alt?nc? oturumdu. Amerika’dan oldu?u gibi Avrupa’dan ve Türkiye ‘den de kat?lmac?lar vard?. Bu konudaki en önemli konular ?unlard? , öyle olmaya devam da ediyorlar: Soyk?r?m? neden vuku buldu? Soyk?r?m?n?n tarihsel ko?ullar? neydi? Sözü edilen ?ttihat ve Terakki Komitesinin haz?rlanm?? bir plan? var m?yd?? Tam olarak hangi olaylar geli?ti?
Fatma Müge Göçek, Ann Arbor’da Michigan Üniversitesinde Sosyoloji profesörü. O da Suny gibi bu Çal??tay’?n kurucular?ndan. Soyk?r?m? kavram?n?u kullanmak istemiyor; ama do?ru olmad??? için de?il. Bunun nedeni olarak kendi deneyimini anlat?yor. Kendisi Ermeni sorunu ile ilk kez ABD’deki ö?renimi s?ras?nda kar?? kar??ya gelmi?. Bir konferans s?ras?nda ya?l? bir Ermeni kad?n kendisinin Ermeni katliam? konusundaki sorumlulu?u hakk?nda konu?mu?. Gökçek, sadece kendi ülkesinin Ermenilerinin kaderi konusunda hiç bir fikri olmamams?na ?a??rmam??, ayr?ca “ kendi tarihi konusundaki suskunlu?a da” hayret etmi?. Kendi sözleri bunlar.
Sosyolog olarak bu olgunun nedenini anlamak istemi?. Çal??tay’?n Türkiye ve Türkler için de Ermeniler için de çok önemli oldu?unu söylüyor. Türk devleti o dönemdeki olaylar? neden inkar ediyor? Nas?l oluyor da Türkiye’de kurumlar?n en az demokrat? olan ordu, demokrasinin güvencesi olabiliyor? Bunun cevaplar?n? bulmak için Osmanl? Devletinin da??ld??? döneme geri gitmek gerekir.
Etnik ayr?mc?l?k çizgileri yok
Bununla birlikte, Göçek’in sorular? daha da ileri gidiyor. .Devlet, Ermenilerin maruz kald??? katliamda uygulad??? ?iddet için af dilememi?tir. Etnik ve siyasal az?nl?klar bunun ac?s?n? bugün bile çekiyorlar. Soyk?r?m? bunun da ötesinde, Türkiye’deki “ahlaki ba?l?l???”çökertmi?tir. Örne?in, o dönemde Ermenilere ait olan varl?klar?n ve mallar?n ya?malanmas? bugünkü özel mülkiyet sistemine gölgesini vurmu?tur.
Ann Arbor’da Ermeni tarihi Profesörü olan Gérard Libardian, Cenevre’de son sekiz y?ld?r yap?lan bu çal??tay, tarihi tart??may? me?rukla?t?rmaya yarad? dedi. Çal??tay? hayata geçiren üçüncü ki?i olan Libardian, olaylar?n soyk?r?m? olup olmad???n?n tart???lmas?n?n çal??malar? felç etti?i dü?üncesinde. Bu çal??malar?n bir ba?ka somut sonucu 400 adresin yaz??ma listesine al?nm?? bulunmas?. Bu Forumda ara?t?rma konular? oldu?u kadar Ermeni Türk ili?kileri hakk?nda güncel konular da her gün tart???l?yor.Ancak bu süreç ayn? zamanda yol kazalar?na da u?rad?. Geçen y?l Istanbul’da Ermeni Türk haftal?k gazetesi Agos’un ba?yazar? olan Hrant Dink’in öldürülmesi bu y?l da a??rl???n? hissettiriyor. Dink te bu toplant?lara kat?lmaktayd?.
Ermeni Türk Akademisyenleri Çal??tay? belirli bir olgunlu?a eri?mi? gözüküyor. Cenevre’de bu toplant?lara ilk kez kat?lm?? bulunan d??ardan gelen biri için, görü? ayr?l?klar?n?n kat?lanlar?n etnik farkl?l?klar?na de?il, içeri?e ve kavramsal alana kayd???n? görmek etkileyiciydi. Bu konudaki ilerlemenin yenili?i ise, geni? aç?l? tarih yaz?m? alan?ndan, mikro tarih alan?na geçi?. Akn/E?in (Kemaliye) kentinin tarihinin yaz?m? ba?layacak. O kentte Birinci Dünya Sava??na kadar Ermeniler ile Türkler bir arada ya?amaktayd?lar. ?imdi de bunlar?n tarihleri yeniden birbirine dü?ümlenecek.
Anasayfa
İletişim
Makaleye Yorum Yaz
Tavsiye Et
