Ermeni çeteciler tarafından 1922’de öldürülen Cemal Paşa’nın, “Ermenilerin korunması” için Enver Paşa’yı sert bir mektupla uyardığı ortaya çıktı

Ermeni çeteciler tarafından 1922 yılında “Ermeni soykırımının karar vericileri arasında olduğu” iddiasıyla öldürülen Cemal Paşa’nın, 1915’te 4. Ordu Komutanı iken dönemin Başkomutan Vekili Enver Paşa’yı “sürgün edilen Ermenilerin can, mal ve namuslarının korunması” için sert bir tonda uyardığı ortaya çıktı.

Genelkurmay Başkanlığı’nın, soykırım iddialarına karşı 2006’da başlattığı “Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri” adlı çalışma, 8. cildin de yayımlanmasıyla tamamlandı. Çalışmanın 8. cildinde, Cemal Paşa’nın 3 Temmuz 1915’te, Enver Paşa’ya gönderdiği “çok gizli ve kişiye özel” telgrafta belirli bölgelerden sürgün edilen Ermenilerle ilgili şu uyarıda bulunuluyor:
“Tarafsız devletler ve yayın organlarının da Ermeni meselesiyle uğraşmaya başladığı görülmektedir. Hatta Hıristiyan oldukları için Almanların bile işittikleri yanlış haberler üzerine heyecana kapıldıklarını, bazı kişilerin konuşma ve imalarından hissediyorum. Ermenilerin sürgün edilmesi esnasında bunlara karşı olabilecek saldırıların, memleket çıkarlarına zararlı sonuçlar ortaya çıkaracağı açıktır. Bu durumun yayılmasını önlemek için aşağıdaki tedbirlerin alınmasını arz ve teklif ederim.

Sert emirler verin
1- 4. Ordu bölgesinden sürgün edilen Ermenilerin mal, can ve namuslarının tam manasıyla korunmasını sağlamak için, tarafımdan ilgililere kesin emirler verilmiştir. Diğer bölge ve vilayetlerde de meseleye gereği gibi önem verdirmek ve sürgün edilen Ermenilerin güvenliklerini ve her türlü saldırıdan korunmalarını sağlamak için özellikle sizin tarafınızdan sert emirler verilmesini istirham ediyorum.
2- Almanların, Belçika’daki halka yok edici tedbirler uyguladıklarına dair aleyhlerine oluşan tepkilere karşılık, kendilerini savunmak amacıyla yayımladıkları bildiriler gibi, Hıristiyan ve yabancı kamuoyuna da Osmanlı Devleti tarafından belgeli ve ayrıntılı bir bildiriyle meselenin aydınlatılması gerektiği görüşündeyim. Bu bildiride, Ermenilerin ve onların savaş günlerinde devlete karşı yaptıkları ihanetlerin yer, olay ve şahıs belirtilerek açıklanması ve hükûmet tarafından alınan tedbirlerin ülkenin savunulmasına yönelik ve bunun zorunlu olduğunun benimsenmesi görüşünde olduğumu arz ederim.”

Şifreye yanıt
Enver Paşa tarafından bu şifreye 22 Temmuz 1915’te verilen yanıtta, “Ermeniler hakkında gerekli, doğruluğu kanıtlanmış belgeler elçilikler aracılığıyla ilgililere tebliğ ve yabancı gazetelerle ilan edildi. Bu bildirgenin bir sureti posta ile gönderildi. Sürgün edilenlerin mal ve canlarının korunması da bildirildi” denildi.

Cemal Paşa kimdir?
Tam adı Ahmet Cemal olan Cemal Paşa, 1872 Midilli doğumlu. Cemal Paşa, 1908-1918 döneminde İttihat ve Terakki’nin Enver ve Talat paşalar ile birlikte üç önemli yöneticisinden biri oldu. Bu dönem daha sonra “Üç Paşalar İktidarı” olarak anıldı. Osmanlı’nın Birinci Dünya Savaşı yenilgisinden sonra yurtdışına kaçan Cemal Paşa, 21 Temmuz 1922’de Tiflis’te Ermeni çeteciler tarafından düzenlenen suikast sonucu hayatını kaybetti. Cemal Paşa, Milliyet gazetesi yazarı Hasan Cemal’in  dedesi.