| | | | | | Üçüncü bölüm Ermeni ?ddialar? ve TerörYrd. Doç. Dr. Sedat LAÇİNER*
Ermeni Sorunu El Kitabı | |
| | le="text-align: juğÿ & Üçüncü bölüm Ermeni ?ddialar? ve Terör64[Ñ ana; font-weight: bold;">ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ERMEN? ?DD?ALARI VE TERÖR
Yrd. Doç. Dr. Sedat LAÇ?NER*
I.ÖNB?LG?LER
Bu çal??mada Ermeni kaynakl? terör ve nedenleri üzerinde durulacakt?r. Çal??man?n temel iddias?n?n “Ermenilerden kaynaklanan terör olaylar?nda 100 y?l? a?an bir süreklilik vard?r” ?eklinde oldu?undan kavramlar ve olgular tarihsel evrimleri içinde ele al?nacakt?r. Ancak bu bölüm pratik kullan?ml? bir el kitab? için kaleme al?nd???ndan bir çok detaya de?inilememi?tir. Bu ba?lamda bölümün sonunda verilen kaynaklar çal??man?n eksik b?rakt??? noktalar? tamamlayacakt?r.
Çal??maya geçmeden önce bir noktan?n alt?n? çizmekte yarar vard?r:
Çal??mada tüm kaç?nma çabalar?na kar??n s?k s?k “Ermeni terörü” kavram? kullan?lm??t?r. Bu ifade terörün Ermenilerle özde?le?ti?i, ya da terör eylemlerini sadece Ermeni gruplar?n yapt??? anlam?na gelmez. Bu konudaki temel ilke terörün milleti, dini ya da mezhebinin olamayaca?? gerçe?idir. Bu “hata”ya her toplum belli bir dönemde dü?ebilir. Bu ba?lamda nas?l ki “?rlanda terörü”, “Protestan terörü” ya da “?slami terör” geni? kitleleri de?il sadece terör gruplar?n? ba?lamal?ysa “Ermeni terörü” de sadece terörü bir yöntem olarak gören Ermenileri ba?lar. Bu noktadaki temel talihsizlik ise Ermeni ulusal hareketinin hayalci liderler ve gruplar pe?inde ko?mas? ve ba?ar?s?z oldukça teröre bir çare olarak sar?lmas?d?r. Ermenilerin bugüne kadar çektikleri ac?lar?n en büyük nedeni belki de budur, yani Mustafa Kemal Atatürk gibi gerçekçi ve sa?duyulu bir lidere sahip olamamak. Sonuç olarak “Ermeni” ve “terör” kelimelerinin yan yana s?kça gelmesi ?rkç? ya da toptanc? bir yakla??mdan de?il, geçti?imiz yüzy?l içinde Ermeniler ve terör olaylar?n?n s?kça yan yana gelmesinden kaynaklanm??t?r. Okuyucunun bu noktay? göz önünde bulundurmas? önemlidir.
II.TERÖR VE ERMEN?LER:GENEL DE?ERLEND?RME
Ermeni Terörü: Devaml?l?k
Ermeni terörü Türkiye’nin kar??la?t??? en eski terör hareketlerinden biridir. Bu çerçevede Türkiye’ye en büyük zarar? veren terör eylemlerindendir. Osmanl? ?mparatorlu?u döneminde ba?layan Ermeni terör hareketleri ?ekil ve k?smen içerik de?i?tirse de baz? aç?lardan dikkate de?er bir devaml?l?k göstermi?tir[130].Bu çal??mada söz konusu devaml?L???n nedenleri de sorgulanacakt?r. Çal??man?n son bölümünde ise 11 Eylül Olaylar? sonras?nda ortaya ç?kan dengelerin Ermeni terörüne olas? etkileri ele al?nacak ve gelece?e dönük öngörülerde buLunulmaya çal???lacakt?r.
Ermeni terörünün en önemli özellikleri aras?nda ‘devaml?l?k’ da say?ld???ndan terörün Osmanl?’daki kökleri ile ba?lamak belki de en do?ru yöntem olacakt?r. Çünkü sonras?nda gözlenen Ermeni terör olaylar? taktiksel ve ideolojik olarak Osmanl? dönemindeki eylemlere fazlas?yla benzemektedir.
II.1. Osmanl? Dönemi Ermeni Terörü
Osmanl? Devleti’nde Ermeni terörünün iki temel özelli?i vard?r:
a.Ayr?l?kç?l?k, b.D??a ba??ml?l?k.
?lk olarak Osmanl?’n?n son yüzy?l?nda geli?en Ermeni hareketi ayr?l?kç?d?r. Ba??ms?z ve ayr? bir devlet kurma hayali vard?r. Ancak buna orant?l? imkanlara sahip de?ildir. Örne?in Ermeniler hiçbir bölgede ço?unluk olu?turamamaktad?r. Ayr?ca Osmanl? Ermenilerinde, en az?ndan ilk dönemde, ayr? bir ulus olma bilincinin bulundu?unu söyleyebilmek de zordur. Zaten radikal Ermeni militanlar?n?n terör ve provokasyona ba?vurmalar?n?n önemli nedenlerinden biri de budur. Silahl? eylemleriyle Ermeniler ile di?er etnik gruplar aras?nda çat??ma yaratan bu gruplar Ermenilik bilincinin de bu ?ekilde geli?ece?ini ummu?lard?r. Benzeri bir yöntemin 1980’lerin ba??nda PKK taraf?ndan Kürt kimli?inin olu?turulmas? için uygulanmas? dikkat çekicidir.
Osmanl?’da Ermeni terörünün ikinci temel özelli?i olan d??a ba??ml?l?k özelli?i ilk özellik ile yak?ndan ili?kilidir. Ermeni gruplar zay?fl?klar?n? anlad?kça d??a ba??ml?l?klar? artm??t?r. Buna ek olarak di?er devletlerin Osmanl? ‘y? zay?flatma stratejileri (Do?u Sorunu) bu ili?kiyi kolayla?t?rm??t?r. En önemli iki Ermeni örgütünün (H?nçaklar ve Ta?naklar) Osmanl? topraklar? d???nda kurulmu? olmas? da d??a ba??ml?l???n temel göstergeleridir.
II.1.a. H?nçaklar
1897’de ?sviçre’de kurulmu?tur. Kurucusu yazar Avedis Nazarbekian, e?i Maro, Haraciyan ve bir grup ö?rencidir. Kurucular?ndan hiç biri Osmanl? vatanda?? olmad??? gibi, Osmanl? topraklar?na ayak basm?? ki?iler de de?illerdir. Bu durum ideolojisindeki idealizmi ve a??r?l??? aç?klay?c? önemli bir ögedir. Bölge gerçeklerinden habersiz bir grup genç ba??ms?z ve hayallerindeki Ermenistan’? kurmak için yola ç?km??lard?r. Sol ideolojik ba?lant?lar? a??r?l??? ve hayalperestli?i daha da artt?rm??, ayn? zamanda d?? ba?lant?lar? kolayla?t?rm??t?r.
Üye ve idarecileri daha çok Rusyal? Ermenilerdir. ?deolojik görü? olarak Marksist’ tirler.
Amaçlar? Do?u Anadolu’da ba??ms?z bir Ermenistan kurmak ve bunu “Rus ve ?ran Ermenistanlar?” ile birle?tirmektir. Zaman içinde ba??ms?z Ermenistan fikri, Sovyetler Birli?i’nin de kurulmas?yla birlikte di?er sosyalist ülkeler ile birlikte hareket etmeye dönü?mü?tür.
?lk dönem faaliyetleri aras?nda ?unlar dikkat çeker: 1887’de Ermenice H?nçak gazetesini ç?karm??lard?r. Viyana’dan Mekhitarist Manast?r? ‘ ndan temin edilen matbaa ile bas?lan gazete Avrupa’da da??t?lm??t?r. Her gün bas?lan gazete Osmanl? ?mparatorlu?u’na da gönderilmi?tir[131].Partinin program? 1888 y?l?nda bas?lm??t?r.
Parti k?sa sürede ?stanbul, izmir, Halep gibi önemli ?ehirlerde ?ubeler açm??, ayr?ca Merzifon, Amasya, Tokat, Yozgat, Arapkir ve Trabzon’da da te?kilatlanm??t?r.?stanbul’daki temsilcili?ini Cenevre’den Tiflisli ?irnavon, ?ran’dan S. Danelyan, Trabzon’dan Rus uyruklu Rupen Hanazad kurmu?lard?r. Te?ki latlanma konusundaki öncelikleri özellikle Ermenilerin bulundu?u illerde güçlenmek ?eklinde olmu?tur. Te?kilattan beklenen görevler aras?nda silahl? ve e?itilmi? militan gruplar? kurmak ve bunlar? her an kullan?labilecek ?ekilde haz?r tutmak ve mücadeleye maddi destekte bulunmak da vard?r. Özellikle maddi destek için belli aralarla kampanyalar düzenlenmi? ve ba??? yolu s?kl?kla kullan?lm??t?r.
Terör Eylemleri aras?nda en çok dikkat çekenleri ?u ?ekilde say?labilir:
Kumkap? gösterisi, Sasun ?syan?, Bab?ali gösterisi ve Zeytun ?syan?’na kat?lm??lard?r. Bir çok cinayeti vard?r. Bunlar içinde Osmanl? Bankas? bask?n? amaç ve eylemin türü itibariyle di?erlerinden ayr?l?r. Bu eylemde amaç yabanc? devletleri Ermeni sorununa daha çok çekebilmektir. Bu sayede Osmanl? devleti ile Bat?l? ülkeleri kar?? kar??ya getirmek isteyen Ermeni komitecileri güçlerinin ötesinde hedeflere ula?abilmek için dolayl? yollar? kullanmak istemi?lerdir.
H?nçak terörü sadece Müslüman ahaliyi ve devleti hedef almakla kalmam??, ayn? zamanda H?nçaklara para vermeyen ve destek olmayan Ermenilere de yönelmi?tir. Bu ba?lamda öldürülen bir çok Ermeni tüccar?n?n bulundu?u belirtilmelidir.
1902’de örgüt içi ciddi bir çat??ma ya?anm?? ve örgüt mensuplar? ?ngiltere, Rusya, M?s?r, Bulgaristan, Kafkasya ve ?ran’da birbirlerini öldürdüler. Bu çat??malar örgütü zay?flatt?ysa da bu tür iç çat??malar?n büyük ülkelerce kontrol edildi?i anla??lmaktad?r.
1909’da ?ttihat ve Terakki zaman?nda cemiyet olarak tüzü?ünü ?stanbul Valili?i’ne vermi?tir. Gizli karar defterlerine göre (1910, 1911, 1912, 1913) ?u hedefleri öngörmü?tür: Silah, cephane sa?lanmas?, silah talimi yap?lmas?, Ta?naklar ve devletle ili?ki sa?lanmas?. 1. Dünya Sava??’nda Türkiye kar??s?nda yer alan ve Ruslara sava?ta büyük destek veren H?nçaklar siyasi bir örgüt olman?n ötesinde bir terör örgütüdür. Ancak daha sonraki dönemlerde ve söz konusu dönemde ç?karm?? olduklar? isyanlar? sivil halk?n ayaklanmalar? olarak göstermeye çal??m??lar ve bu konuda Bat?l? ülkelerden ciddi destek de alm??lard?r. Bilindi?i üzere uluslar aras? hukuka göre silahl? isyanc?lar ve terör örgütleriyle mücadele etmek bir devletin en do?al hakk?d?r. Buna kar??n sivil talepler kar??s?nda devletin tutumu daha yumu?ak olmak zorundad?r. Bu fark?n bilincinde olan H?nçak da silahl? sald?r? ve eylemlerini halk ayaklanmas? olarak göstermi?, hatta baz? olaylarda “Osmanl? Devleti’nin tek tarafl? sald?r?s?” olarak lanse etmi?tir.
II.1.b. Ta?naklar (Da?naklar) — Da?naksutyun
Ta?naklar için k?saca milliyetçi Ermeniler denebilir. H?nçaklardan farkl? olarak Marksist bir söyleme sahip de?ildirler. Amaçlar? Genç Ermenistan (Tiflis), Armenekan (Van) ve H?nçaklar? birle?tirmektir. Di?er bir deyi?le tüm Ermeniler, amaç ve görü? fark? gözetmeksizin birle?sin, Ermeni topra?? sayd?klar? tüm bölgeler de tek bir ba??ms?z Ermenistan olarak devletle?sin istemi?lerdir. Bu hedefleri gerçekle?tirebilmek için Osmanl? Devleti’ne çete sokmak, Osmanl? Ermenilerine silahl? e?itim vermek de araçsal hedefleri aras?ndad?r. ?syanlar?n ç?kmas? konusunda en aktif grup oldu?u söylenebilir. 1919 Kongresi Ta?naklar?n hedeflerini aç?kça ortaya koymu?tur. Kongre’de ?u ifadelere yer verilmi?tir:
“Türk ve Rus Ermenistanlar?n? birle?tirilerek ayr? ve ba??ms?z bir Ermenistan Cumhuriyeti kurulmal?d?r.”
Ta?naklar?n Osmanl? dönemindeki parolas? “Türkü, Kürdü, nerede ve hangi ?artlarda görürsen öldür. Gericileri, sözünden dönenleri, Ermeni hafiyelerini, hainleri öldür, intikam al” ?eklindedir. Bu dönemde özellikle do?u bölgelerinde Kürt a?iretleri ve çeteleriyle yo?un bir çat??maya giren Ta?naklar ile bölge halk? aras?ndaki çat??man?n sloganla?mas? aradaki sorunlar?n derinli?ine de i?aret eder[132].
Kurucular? aras?nda en önemli isimler Christopher Mikealian, Stepan Zarian, Simon Zavarian ve Ruben Haragad’d?r.
II.1.c. Armenekan Komitesi
Ermeni faaliyetleri içinde en önemli bir di?er siyasi-terör örgütü de Armenekan Komitesi’dir. 1885’de Van’da, Portakalyan’?n yeti?tirdi?i 9 ki?i taraf?ndan kurulmu?tur. Portakalyan asl?nda ?stanbul’lu bir Ermeni ö?retmendir. Ba??ms?z Ermenistan idealine inanan ve bu u?urda silahl? mücadeleyi me?ru gören Portakalyan bunun için Do?u illerini uygun bir mekan olarak seçmi?tir. Van’da militan yeti?tiren bir okul kuran bu ki?i olaylara kar??nca Fransa’ya gitmi?tir. “Kan dökmeden hürriyet olmaz” önemli sloganlar?ndand?r. Bu hareketin ç?karm?? oldu?u ayr?l?kç? “Armenia” gazetesinin giri?i Osmanl? Devleti (1885) ve Rusya’ya(l896) giri?i yasaklanm??t?r.
Hareketin terör olaylar? aras?nda 1892’de polis memuru Nuri Efendi’ cinayeti dikkat çekenler aras?ndad?r. Ayr?ca 1896’da H?nçaklarla birlikte Van ?syan?’na da kat?lm??lard?r. ?syan esnas?nda çok say?da sivilin öldürülmesinden sorumlu olan Komite sald?r?lar?nda Ruslarla i?birli?i de yapm??t?r. Bu çat??malarda Armenekan Komitesi militanlar?ndan bir k?sm? ölmü?tür. Geriye kalanlar ise ya H?nçaklara ya da Ta?naklara kat?lm??lard?r. Az say?da bir kesim ise Ramgavar’a kat?lm??t?r.
Temelde ba??ms?zl?k çabas?nda olan hareket daha önce de belirtildi?i üzere yo?un bir ?ekilde terör eylemlerini amac?na kat?lmak için me?ru görmü?tür. Di?er Ermeni terör gruplar? gibi d?? ba?lant? bir di?er karakteristik özelli?idir.
Osmanl? Döneminde Terör Eylemlerinin Genel Özellikleri
Yukar?daki üç örnek ba?lam?nda ele al?nd???nda, Osmanl? döneminde Ermeni gruplar?n?n ilk özelli?inin yeni ke?fettikleri milliyetçilik ak?m?n?n etkisinde ba??ms?z bir Ermenistan kurma hedefi oldu?u söylenebilir. Ancak milliyetçilik kavram? Osmanl? Ermenilerinde di?er Ermenilere oranla daha geç geli?mi?tir. Bu nedenle ilk örgütler ya Avruapa’da, ya da Kafkasya’da ortaya ç?km??t?r. Bunun bir di?er nedeni de di?er devletlerin Osmanl? politikalar?nda H?ristiyan az?nl?klar? bir araç olarak kullanma çabalar?d?r. Bu ba?lamda tüm Osmanl? Ermenilerini amaçlar? do?rultusunda harekete geçirmeye çal??an örgütler terörü en etkili metot olarak görmü?lerdir. Bu nedenle Ermeni teröründen sadece Müslüman Osmanl? vatanda?lar? de?il, Osmanl? Ermenileri de çok çekmi?lerdir. Dr. Heath Lowry’nin de belirtti?i üzere 1904-1906 döneminde her bir “yabanc?ya” kar?? üç Ermeni kurban edilmi?tir[133].
Osmanl? Devleti döneminde Ermeni terörü ba??ms?zl?k hareketi halini almaya çal??m??, ancak bunda ba?ar?l? olamam??t?r. Me?ru bir hareket olamay?nca da provakatif özellikleri ve ?iddet yönü artm??t?r. Bunda bir di?er neden de gerçekçi hedeflerin konulamam?? olmas?d?r. Çok geni? bir alanda çok az bir nüfusla, üstelik tüm Ermenilerin onay? al?nmadan, s?n?rl? güçler abart?larak ve yabanc? unsurlara a??r? ba??ml? bir ba??ms?zl?k hareketinin olamayaca??, olsa da hüsranla sonuçlanaca?? aç?kt?r. Nitekim sonuç hüsran olmu? ve olaylarda Türk ve Ermeni çok say?da ki?i hayat?n? yitirmi?tir.
11.2.1915 ve Nemesis: Dönüm Noktas?
Belirtildi?i üzere Osmanl? Devleti’nin son döneminde Ermeni milliyetçileri ayaklanm??lar, ancak ba?ar?s?zl??a u?ram??lard?r. Bu ayaklanmada terör yöntemleri de s?kl?kla kullan?lm??t?r. Ancak as?l terör ayaklanmadan sonra ortaya ç?km??t?r. Ba?ar?s?zl??? hazmedemeyen ve tatmin edilmemi? duygular ile hareket eden bu gruplar intikam hedefini ortaya koymu?lard?r. Bu çerçevede Ermeni terörü, tehciri bahane ederek büyük bir operasyon ba?latm??t?r. NEMESIS ad? verilen bu harekat tehcirin intikam? olarak sunulmu?tur.
Bilindi?i üzere Nemesis eski Yunan efsanelerinde adalet ve intikam tanr?s? olarak geçer. Bu harekat? ba?latan ki?iler bu yolla kendilerine büyük bir katliam yap?ld???n?, kendilerinin de bu olaylar?n intikam?n? almak istedikleri mesaj?n? vermek istemi?lerdir.
Nemesis’in çal??malar? 1919 y?l?nda ?stanbul ve Erivan’da ba?lat?lm??t?r. Erivan’da toplanan Bat? Ermenistan II. Kongresi’nde Talat Pa?a, Cemal Pa?a, Said Halim Pa?a, Dr. Naz?m, Bahattin ?akir ve Cemal Azmi Bey gibi Osmanl? yöneticileri sözde Ermeni katliam?ndan sorumlu tutularak, burada g?yaben idamlar?na karar verilmi?tir. Karara ek olarak vurucu militan timlerin olu?turulmas? ve bu ki?ilerin bulunduklar? yerlerde vurulmas? da istenmi?tir. Bunun d???nda Avrupa’daki baz? Ermeni terör gruplar? da ba?ta Yunan istihbarat? olmak üzere ?ttihat ve Terakki’nin ileri gelenlerini öldürme karar? alm??t?r. Hedefler aras?nda Mustafa Kemal Atatürk de vard?r. Hedef ki?ilerin hemen hemen hepsi öldürülmü?tür. Atatürk istisnad?r. Atatürk’e kar?? da suikast giri?imi olmu?, ancak bu giri?imler ba?ar?s?zl?kla sonuçlanm??t?r. Bunlardan ilki 5 May?s 1925’de gerçekle?mi?tir. Ermeni komitelerinden Manok Manokyan, Nisan ay?nda Selanik’ten ?stanbul’a gelmi?ler ve iki i?birlikçinin de ?skenderun ve Adana yoluyla Ankara’ya gelmeleri planlanm??t?r. Ancak Manokyan’?n yakalanmas?yla suikast planlar? bozulmu? ve Manokyan yakalanarak cezas? infaz edilmi?tir. ?kinci suikast giri?imi ise 14 Eylül l927’de olmu?tur. Bu kez Mercan Altunyan adl? bir terörist ve çok say?da arkada?? Dolmabahçe’ye sald?rm??lard?r. Çat??mada iki terörist ve iki polis ölürken olay?n Rusya ba?lant?s? oldu?u iddia edilmi?tir. Bu arada Atatürk’ün 1. Dünya Sava?? sonras?nda yurt d???na hiç ç?kmad??? da unutulmamal?d?r. Bu duruma tek neden olarak Ermeni sorununu göstermek güçse de nedenlerden biri de suikast giri?imleri ve Ermenileri kullanmak isteyen di?er ülkelerin planlar? olabilir.
15 Mart 1921 tarihinde ?çi?leri Eski Bakan? Talat Pa?a Berlin’de bir caddede yürürken vurulmu?tur. Olay?n sorumlusu Ermeni teröristi Soghomon Tehlirian’d?r. Cinayet silah?, i?leni? ?ekli ve i?leyen ki?i aç?k olmas?na kar??n olay?n mahkemesi Türklerin suçland??? siyasi bir arenaya dönü?türülmü?tür. Davada Türklerin Ermenilerin toptan yoketmek istediklerini iddia eden Ermeni taraf? bu olaylar?n ba? sorumlusunun Talat Pa?a oldu?unu ve cinayette a??r tahrikin bulundu?unu iddia etmi?tir. Böylece katil “Ermeni ulusal kahraman?” ilan edilirken Bat? bas?n?n?n Türkleri suçlar tavr? Ermeni terörünün bugüne kadar ya?amas?na ve Ermeni sorununun sonuçsuz kalmas?na katk?da bulunmu?tur. Kahramanlar? katillerden ve teröristlerden olu?an bir ulusun kendisini terörden kolayca kurtaramayaca?? aç?kt?r. Birkaç ki?i, nedeni ne olursa olsun bu tür metodlara ba?vurabilir. Ancak bir ulusun terör ve cinayet gibi yöntemleri k?namamas?, aksine kendi içinden hata yapan ki?ilere arka ç?kmas? sorunlar?n çözümsüz kalmas?na ve gelece?e ta??nmas?na neden olur. Bu
yakla??m ayr?ca sorunda psikolojik bir boyutun aç?lmas?na da neden olmu?tur:
Teröre ba?vuran Ermeniler olmas?na kar??n terör Ermeni davas?n?n en önemli arac? olarak sunulmu? ve gelecek nesiller nezdinde bu yöntem me?rula?t?r?lm??t?r. Sonuçta 1970 ve 80’li y?llarda terörist olan Ermeni gençlerini anlamak daha kolay olacakt?r. Talat Pa?a cinayeti Ermenilerce bugüne kadar kullan?lmak istenmi?, hatta bugün dahi tart??malar?n bir parças? olmu?tur. Ermeniler yapt?klar? bir filmle Talat Pa?a’n?n katilini hala bir kahraman olarak lanse etmektedirler.
Cinayetler Talat Pa?a olay?yla s?n?rl? kalmam?? ve seri halde devam
etmi?tir. 6 Aral?k 1921’de D??i?leri Eski Bakan? Sait Halim Pa?a Roma’da
Arshavir Shirakian taraf?ndan katledilmi?, 17 Nisan 1922’de ise Bahattin ?akir
Bey ve Cemal Azmi Bey, Berlin’de vurularak öldürülmü?tür. Failler Arshavir
Shirakian ve Aram Yerganian’d?r. 21 Nisan 1922 günü bu kez hedefteki isim
Cemal Pa?a ve yaverleri Binba?? Nusret ve Te?men Süreyya Bey’dir. Cinayetler
Tiflis’te i?lenir.
Sonuç olarak tüm cinayet, terör ve katliamlar?na ra?men radikal ve silahl? Ermeni gruplar? hedeflerine ula?amad?lar. Örgütlerini Osmanl? s?n?rlar? d???nda kurdular ve planlar?na bazen zorla, bazen isteyerek Osmanl? Ermenilerini de dahil ettiler. Bu “macera” büyük kay?plar ile sona ererken Osmanl? Ermenileri yüzlerce y?ld?r ya?ad?klar? topraklar? kaybettiler, Osmanl? ise büyük bir imparatorlu?u. Türkler yapt?klar? hatalar? gerçekçi ve sa?duyulu bir yönetim kadrosu sayesinde telafi ettiler. Buna kar??n Ermeni milliyetçili?i ba?ar?s?zl??a u?rad?, fakat süreç burada sona ermedi. Bu bir h?nca, nefrete ve ezikli?e yol açt?. Ermeni milliyetçili?i doyuma ula?amad? ve hep ‘ar?zal?’ olarak kald?. Bu noktada denebilir ki Ermenilerin en önemli sorunu tüm ya?ananlar?n ard?ndan Atatürk benzeri bir lidere sahip olamamalar? olmu?tur. Lider sorununu tarih boyunca ya?ayan Ermeni halk? gerçekçi ve pragmatist bir liderden yoksun olman?n kar??l???n? a??r maddi ve manevi kay?plar ile ödedi. Daha da kötüsü bu olaylar nedeniyle gelecek nesillerini psikolojik aç?dan s?k?nt?l? bir halde b?rakt?.
III. CUMHUR?YET DÖNEM?NDE ERMEN?LER VE TERÖR
III.1. 1920-1973 Dönemi: Terörü Haz?rlayan Ortam
1920-1973 y?llar? aras?nda ciddi bir terör olay? ya?anmamas?na kar??n Ermeni terörü aç?s?ndan belki de en önemli süreçlerden biri ya?and?: Ermeni terörünün zemini haz?rland? ve güçlendirildi. Biraz önce de belirtildi?i üzere 1915 olaylar? ve sonras?nda ya?anan ba?ar?s?zl?k Ermeni milliyetçilerini yeni hedefler belirlemeye zorlam??t?r. Bir di?er sorun ise sava? sonras?nda dört bir yana da??lan Ermenileri bir arada tek bir kimlik etraf?nda toparlayabilmektir.?kinci Dünya Sava??’n?n ard?ndan özellikle Ermenilerin yo?un olarak ya?ad??? Ortado?u ülkelerindeki milliyetçi hareketler Ermenilerin yeni bir göç dalgas? ya?amas?na neden olmu?tur. Ba?ta Lübnan, Suriye, K?br?s gibi ülkeler olmak üzere çok farkl? ülkelerden binlerce Ermeni bu kez de Bat? Avrupa ülkelerine ve Kuzey Amerika’ya göç etmeye ba?lad?lar. Bu ortamda asimilasyon (erime) tehlikesi daha bir aciliyet kazan?yordu. Ermeniler gibi birle?tirici unsurlar? nispeten az olan bir halk?n çok k?sa bir zamanda bu kadar geni? bir co?rafyada bir çok kez göç etmesi asimilasyonu kaç?n?lmaz k?lmaktayd?. Bu ortamda Kilise ve siyasi partiler bu nedenle ilk hedef olarak Ermenilik bilincini yeniden in?a etmeyi seçtiler (Ermeni sorununda kimlik sorunu).[134]Fakat Ermeniler da??n?k bir co?rafyada ya?amaktayd?lar: K?br?s’tan Kuzey Afrika’ya, Kafkaslar’dan Moskova’ya, Türkiye’den Hindistan’a kadar da??lm?? ve hemen hemen hiçbir ülkede ço?unluk olu?turamam?? bu insanlar birbirinden farkl? dilleri (Türkçe, Arapça, Rusça, Ermenice lehçeleri,?ngilizce, Rumca, Frans?zca vd.) konu?uyor, farkl? ekonomik ve kültürel yap?larda ya??yorlard?: Kimi sosyalist bir toplumsal yap?dan gelirken bir di?eri geleneksel bir ba?kas? ise kapitalist bir ekonomik düzenden geliyordu. Hal böyle olunca etnik kimlik in?as? daha zor olmu? ve birle?tirici unsurlar?n abart?larak kullan?lmas?na,e?er birle?tirici unsur yoksa bunlar?n yeniden “yarat?lmas?na” neden olmu?tur. Türkler istemeyerek de olsa bu süreçte çok önemli bir rol oynam??t?r.Ya?an?lan tüm sorunlar için gerekçe olarak sunulan Türkler, 1915 olaylar? nedeniyle de a??r bir ?ekilde suçlanm??lard?r. Böylece çok küçük ya?lardan itibaren Ermenilerin etnik kimliklerini Türk kar??tl??? üzerine oturttuklar? söylenebilir.Bu süreçte kilise özel bir rol oynam??, kilise okullar? Türkleri ve Türkiye’yi görmemi? genç nesilleri adeta siyasi amaçlar? do?rultusunda ?ekillendirmi?tir. Bu arada kilise sadece “e?itim” vermekle kalmam??, Ermeni kimli?inin temel ta??n? da olu?turmu?tur. Öyle ki kilise seküler alanda dahi aktif bir aktör olarak yerini alm??t?r. Kiliseye göre, Ermeniler 1915 olaylar?nda yok edilmek istenmi?ler, ancak bu olaydan kurtulmu?lard?r. Kilise bu durumu Ermenilerin en önemli efsanelerinden say?lan Nuh Tufan?’yla özde?le?tirmektedir. Kendilerini Nuh’un torunu olan “Hayk"?n çocuklar?” olarak tan?mlayan Kilise Ermenilerine göre, Ermeniler nas?l tufanda yok olmam?? ve ard?ndan tüm dünyaya yay?larak anavatanlar?na geri dönme gücünü bulmu?larsa, 1915 olaylar?ndan sonra da hayatta kalmay? ba?arm??lard?r. Söz konusu yakla??ma göre anavatana yani Anadolu’ya ileride dönmek de mümkün olacakt?r.Kilise’nin yakla??m?n Türklerin bir do?al afetin gördü?ü i?levi görmesi dikkat çekicidir. , ancak bu yakla??m yeni de de?ildir. Orta Ça?’da da Avrupal? hükümdarlar Türkleri “Tanr?’n?n, i?lemi? olduklar? günahlar?na kar?? cezas?” (Tanr?’n?n K?rbac? - Scorge of God) oldu?unu s?kça tekrarlam??lard?r. Her iki yakla??m?n ortak noktas? Türklerin bir insan toplulu?u olmaktan çok bir tür “yarat?k” olarak alg?lanmas?d?r[135].Böylesi bir yakla??m?n sonucunda Türkler her türlü “kötülü?ü yapabilecek bir yarat?k” olarak sunulabilmektedir. Bu çerçevede ba?ta Kilise olmak üzere a??r? Ermeni örgütleri Türkleri konu?ulamaz, ileti?im kurulamaz yarat?klar olarak sunmu? ve Ermeni kimli?inin in?as?n? böylesine negatif bir yolla olu?turma yoluna gitmi?lerdir. Bu süreçten geçen her Ermeninin en önemli görevleri bu olaylar? unutmamak, unutturmamak ve günün birinde “vatan?na” dönerek o günlerin intikam?n? almakt?r.
Biraz önce detayland?rm?? oldu?umuz ve “Ermeniler aras?nda Türklere kar?? nefret duygular?n? ye?ertme operasyonu” diyebilece?imiz bu kampanya asimilasyon tehlikesi artt?kça h?z kazanm??t?r. Bilindi?i üzere Ermenilerin Do?udan Bat?ya olan göçleri günümüze kadar hiçbir dönemde h?z kesmemi?tir. 2002 y?l? itibariyle de Ermenistan en çok göç veren ülkeler aras?nda ba?? çekmektedir. Bu da Türk dü?manl???n? ve terörü besleyici zemini desteklemektedir.
?kinci Dünya Sava?? s?ras?nda Yahudilerin ya?ad?klar? olaylar ve sonras?nda ya?ad?klar? soyk?r?m neticesinde büyük avantajlar elde ederek kendi devletlerini kumalar? yukar?daki sürece yeni bir boyut eklemi?tir. Buna göre Ermeniler de t?pk? Yahudiler gibi soyk?r?ma u?ram??lard?r. Dolay?s?yla onlara da “haklar?” iade edilmelidir.
Sözü geçen fikirler ile yeti?en gençler çok küçük ya?lardan itibaren Türkleri nihai dü?man olarak ö?renmi?ler, dünyan?n kendilerine yard?m etmesini beklemi?ler, Türklerin de atalar?n?n yapt?klar? bu büyük “hatay?” neden hala kabul etmediklerini anlayamam??lard?r. Böylece terör için en önemli ?art, yani ?iddeti me?rula?t?r?c? haks?zl??a u?ram??l?k hissi gerçekle?mi?tir. Ermeni gençleri haks?zl??a u?rad?klar?n?, ancak kimsenin kendilerini anlamad???n? dü?ünmü?lerdir. Böyle bir ortamda “Türklere haddini bildirmek” gerekmektedir. Bu da a??r? örgütlere göre ancak ?iddetle olacakt?r.
Ermeni toplumunun içinde “kendili?inden geli?en” bu sürece ek olarak güç politikalar? da terörün zeminin olu?mas?na katk?da bulunmu?tur. Özellikle Sovyetler Birli?i’nin bu konudaki etkisi büyüktür. ?kinci Dünya Sava?? sonras?nda Ermenileri ve Gürcüleri kullanarak Türkiye’den toprak talep eden Stalin’in bu politikas? bir süre aç?ktan devam etmi?tir. Stalin sonras?nda ise Sovyetler Birli?i bu kez gizliden gizliye Ermeni terör örgütlerini, özellikle H?nçaklar? desteklemi?tir. ASALA’n?n bu destek sonunda ortaya ç?kt??? söylenebilir.
Terör ortam?n?n olu?mas?nda bir di?er etkenin de ileti?im noksanl??? oldu?u söylenebilir. So?uk Sava? ortam?nda ileti?im kanallar? olu?turamayan Türkler ve Ermeniler ileti?im kurmadan birbirlerine kar?? politikalar geli?tirmi?lerdir denebilir.
IV. 1970’LERDE ERMEN? TERÖRÜ
Yukar?da özetlenen tablo k?sa zamanda ürünlerini vermeye ba?lam?? ve nefret ?iddete ve teröre dönü?mü?tür. 1973-1994 aras?nda 33 Türk diplomat? öldürülürken, 34 di?er ülke vatanda?? da terör eylemleri sonucu ölmü?tür. 200’den fazla eylemde toplam ölü say?s? 80’i a?maktad?r. Yaral? say?s? ise 500 ki?iyi yakla?m??t?r. Bu anlamda söz konusu dönemdeki Ermeni terörünün dünyan?n en ?iddetli terör olaylar?ndan biri oldu?u rahatl?kla söylenebilir.
IV.1. Nedenleri
Bu dönemde Ermeni terörünün nedenleri iç ve d?? olmak üzere iki temel grupta ele al?nabilir. Ayr?ca bunlara ek olarak Türkiye ile ilgili nedenler de vard?r ki, bu da üçüncü bir kategoriyi olu?turur.
?ç nedenler aras?nda ilk neden daha önce k?saca de?inilen diaspora olman?n etkisidir. Büyük ço?unlu?u ba?ka ülkelerde ya?ayan Ermeniler asimilasyona kar?? en önemli unsur olarak geçmi? olaylar? görmü? ve böylece “soyk?r?m” oldu?una inand?klar? davay? savunmak diasporay? birle?tirici en önemli unsur haline gelmi?tir.
?kinci iç neden olarak a??r?lar?n kendilerini gösterme çabalar? belirtilebilir. Bu dönemde özellikle sol ve sa? olarak iki ayr? gruba ayr?lan Ermeni siyasi ya?am?nda sol gruplar komünist Sovyetler Birli?i ile birlikteli?i savunurken sa?c? Ta?naklar tam ba??ms?z bir Ermenistan istemi?lerdir. A??r?lar?n bu rekabeti teröre hizmet etmi? ve taraflar Ermeni davas?na en çok kendilerinin katk?da bulunduklar?n? kan?tlayabilmek için Türkiye’ye en çok zarar veren grup olarak görünmek istemi?leridir. ASALA terörünün ba?lamas?n?n ard?ndan di?er örgütlerin de terör olaylar?na kat?lmas? ve ASALA’n?n di?erlerini kendilerini taklit etmekle suçlamas? dikkat çekicidir.
Üçüncü bir neden olarak da daha önce k?smen de?indi?imiz ideolojik nedenler gösterilebilir. Bilindi?i üzere 1970’li y?llar sadece Ermeniler aç?s?ndan de?il, tüm dünya aç?s?ndan terör y?llar?d?r. ?rlanda’dan Türkiye’ye, Latin Amerika’dan Asya’ya kadar tüm dünyada sol ve sa? gruplar terörü bir araç olarak benimsemi?lerdir. Kar?? dü?ünceyi “insanl??a ya da milletlerine ihanet” olarak alg?layan ideolojik gruplar her türlü mücadele yöntemini kullanm??lard?r. Bu konuda Marksist örgütlerin öne ç?kmas? ve Ermeni terörünün de sol kanattan daha güçlü bir ?ekilde canlanmas? önemlidir. Sovyet deneyimi de sol Ermeni gruplar?n teröre daha yatk?n olmas?na ve Ermeni sorununa ek olarak “mücadeleleri”ne ideolojik bir boyut katmalar?na neden olmu?tur. ASALA terörünün son dönemlerinde “kapitalizme kar?? sava?” argüman?n? kullanarak bir çok Bat?l? ülke hedefine de sald?rmas? sorunun ideolojik yönünü göstermektedir.
?ç nedenler aras?nda say?labilecek bir di?er neden de Ortado?u bölgesinde ya?ayan Ermeni cemaatinin terör olaylar?na çok yak?n ya??yor olmas?d?r. Özellikle Lübnan’da Ermeniler terör ile iç içe ya?amakta ve ülkede ya?anan terör olaylar?ndan fazlas?yla etkilenmektedirler. Zaman içinde di?er gruplarca aktif bir ?ekilde kullan?lan terör arac? Ermenilere de örnek te?kil etmi?tir.
Ermeni terörünün d?? nedenlerine bak?lacak olursa bu nedenlerin ba??nda So?uk Sava? ortam?n?n geldi?i görülür. Taraflar aras?nda hassas bir tampon bölgede yer alan Türkiye co?rafi konumu nedeniyle do?rudan ya da dolayl? sald?r?lara maruz kal?m??t?r. Dolayl? sald?r?lar?n ba??nda da terör olaylar? gelmi?tir. Ermeni terörü bu halkan?n bir parças? olarak de?erlendirilebilir.
?kinci d?? neden ise kom?uluk ili?kileridir. Ermeni terörü Türkiye’nin Yunanistan, Suriye, Rusya, Bulgaristan ve K?br?s ile olan ili?kilerinden do?rudan etkilenmi?tir. Bu ülkelerden komünist blokta olan ya da yak?n bulunanlar? Sovyetler Birli?i politikalar?n?n bir parças? olarak hareket etmi?ler, bu ba?lamda Ermeni terörüne lojistik destek sa?lam??lard?r. Hatta Suriye’nin do?rudan destek oldu?u yönünde ipuçlar? oldu?u bilinmektedir. Yunanistan ve K?br?s faktörleri ise en az Sovyetler Birli?i kadar önemlidir. Ermeni terörünün K?br?s ç?kartmas?n? takip eden dönemlerde h?z kazand??? dikkate al?n?rsa Yunan faktörünün önemi kendili?inden ortaya ç?kar. Yunanistan, Türkiye ile olan ikili sorunlar?n? birebir çözmeyece?ini anlad?ktan sonra dolayl? d?? politika araçlar?na” daha çok ba?vurmaya ba?lam??t?r. Bu araçlar içinde terör de vard?r. Bu nedenle 1970’li y?llarda Türkiye’de ve Türkiye d???nda Türkiye’ye kar?? faaliyet gösteren her türlü terör örgütü ile Atina aras?nda bir ba??n bulunmas? ?a??rt?c? olmam??t?r. K?br?s’?n ise tüm bunlara ek olarak Ermeni sorunu ile bir di?er ba?lant?s? bu adadaki Ermenilerdir. Türkiye’ye kar?? her türlü örgütü destekleyen K?br?s Rumlar?, adadaki Ermeni az?nl??? bu konudaki önemli bir kart olarak görmü?lerdir. Bu nedenle adada Ermeni örgütlerinin geli?mesine izin veren K?br?s Rum Yönetimi’nin bu politikas? hala devam etmektedir.
Son olarak Ermeni terörünü haz?rlayan ve kolayla?t?ran bir di?er etkenin de Türkiye ile Bat? dünyas? ili?kilerinin bozulmas? oldu?u söylenebilir. ABD ile Ha?ha? ekimi ve K?br?s nedeniyle patlak veren kriz silah ambargosu uygulanmas?na kadar varm??t?r. Bu dönemde ABD yönetimi Türkiye’yi “terbiye etmek” maksad?yla bir çok konuda yaln?z b?rakm??t?r. Benzeri bir durum Avrupa Ekonomi Toplululu?u’yla da ortaya ç?km??t?r. K?br?s konusunda Türkiye’yi suçlayan AET ülkeleri insan haklar?, demokratikle?me vd. konularda da Türkiye’yi “yetersiz” bulmu?lard?r. Bu da Türkiye’de Bat? dünyas?na duyulan güveni azalt?rken, Türkiye Sovyetler Birli?i’nin “zararl? faaliyetlerine” daha aç?k bir hale gelmi?tir. Di?er bir deyi?le Ermeni terörünün k?smen "ho?görülmesi”ni sa?layan uluslararas? ortamda Türkiye’nin hemen hemen her blokla sorunlu ili?kilerinin büyük bir etkisi olmu?tur denebilir.
Ermeni terörünün iç ve d?? nedenlerini ele ald?ktan sonra Türkiye ile ilgili nedenlere bak?ld???nda ilk nedenin Türkiye’nin ekonomik zay?fl??? oldu?u söylenebilir. Çünkü zay?f ekonomi hem ülkeleri teröre daha aç?k bir hale getirir, hem de terörle mücadele için gerekli kaynaklar?n bulunamamas? sorunun derinle?erek büyümesine neden olur. Bu dönem ele al?nd???nda Türkiye tarihinin en a??r ekonomik krizlerinden birini ya?amaktad?r. Ekonomisi bozulmu? ve iç dengeleri hassas bir hal alm??t?r. ?ç çeki?meler sonucunda istihbarat ve güvenlik birimleri zaafa u?ram??t?r. Bu dönemde istihbarat daha çok içe dönüktür. Önemli projeleri finanse edecek ekonomik güç mevcut de?ildir. Ayr?ca müttefikler ile ili?kiler de oldukça bozuktur. Dünya ekonomisinde ya?anan petrol krizleri Türkiye’nin ekonomik bunal?mdan ç?kmas?n? daha da zorla?t?rm??t?r. Bu da sadece Ermeni terörüne de?il her tütlü teröre kar?? zay?f bir Türkiye olu?mas?na neden olmu?tur.
IV.2. ?lk Eylemler
Belirtildi?i üzere Ermeniler aras?ndaki nefret öyle bir boyuttad?r ki ve zemin öylesine uygundur ki terörün olmas? de?il, olmamas? ?a??rt?c? olurdu.
1972 y?l?nda Frans?z Ermenisi bir ressam?n o?lu olan Jean-Marie Cazoni Marsilya’da Türkiye’ye kar?? eylem ça?r?s?nda bulunmu?tur. Ancak bu ça?r? ilk etapta kar??l?k bulmam??t?r.
?u anki bilgilerimize göre ilk eylem bireysel bir eylemdir. 78 ya??nda bir Kaliforniya Ermenisi olan Geourgen Yanikian Anadolu’da kaybetmi? oldu?u ailesi nedeniyle Türkiye’yi sorumlu görmektedir. “?ntikam?n?” almak için bir plan yapan Yanikian, Türkiye’ye tarihi eserler hediye etmek bahanesiyle Los Angeles Ba?konsolosu Mehmet Baydar ve yard?mc?s? Bahad?r Demir’le bulu?mu?tur. Toplant?ya bahsetti?i eserleri de getirmi?tir. Bu toplant?da Yanikian her iki Türk diplomat?n? da vurmu?tur (27 Ocak 1973). Katil yakalanm?? ve yarg? süreci ba?lam??t?r. Bireysel bir eylem görünmekle birlikte Los Angeles cinayetleri Ermeni terör gruplar?na Türklere kar?? nas?l etkili bir eylem yap?laca??n? da göstermi?tir. Çünkü ilk cinayete bas?n geni? bir yer ay?rm??, cinayet olay?nda katilden çok öldürülen ki?ilerin mensup oldu?u millet suçlanm??t?r. Böylece ASALA (Ermenistan’?n Kurtulu?u ?çin Ermeni Gizli Ordusu) ve JCAG (Ermeni Soyk?r?m? Adalet Komandolar?) terörü için uygun eylem türü de bulunmu?tur.
?lk eylem bireysel olsa da kendili?inden geli?mi? de de?ildir. Olaydan önce baz? radikal gruplar Ermeniler aras?nda Türkiye ve Türkler aleyhine propagandalar yapmakta, ortam? germekteydiler. Hatta Los Angeles’daki diplo?matik temsilcili?imizde düzenlenen baz? programlar Ermeni tehditleri nedeniyle ertelenmi?, baz?lar? iptal edilmi?tir. Bir toplant?ya da Ermenilerin bombal? sald?r? yapacaklar?n? bildirmeleri dikkat çekicidir. Bu da göstermektedir ki 1973 y?l?na gelindi?inde bölgedeki Ermeniler “fitili çekilmeye haz?r birer bomba” haline gelmi?lerdir.
?lk organize eylem ise birazdan görülece?i üzere 1975’de ba?lam??t?r denebilir.[136]
IV.3. Terör Gruplar? ve Terörün Çe?itleri
IV.3.a. Sol Terör
ASALA
ASALA’n?n 20 Ocak 1975’de Lübnan’da kuruldu?u tahmin edilmektedir. Ancak kesin bilgi oldu?unu söyleyebilmek zordur. Lideri Agop Agopyan’d?r. Ancak lideri hakk?nda da çe?itli spekülasyonlar vard?r. Bu onun gerçek ismi midir, bu bile belli de?ildir.
Sol görü?lü bir örgüttür. SSCB taraff?ndan kurduruldu?u da iddia edilmektedir. Bu görü?e göre örgütü kurmak ve e?itmek için Filistinli sol fraksiyonlar kullan?lm??t?r. Baz? militanlar?n?n SSCB ‘nin K?r?m bölgesinde Askeri bir akademide e?itim ald??? da bilinmektedir. ?u ana kadarki veriler SSCB’de verilen teknik e?itimin ard?ndan Filistinli militanlarca terör teknikleri ve arazi e?itimi verildi?ini göstermektedir. Rus ?stihbarat? KGB ve Rus Askeri ?stihbarat? GRU teorik ve ideolojik e?itim sa?lam??t?r. SSCB’ye göre ASALA ulusal kurtulu? mücadelesi vermektedir ve bu anlamda FKÖ ile benzerlikler de göstermektedir. Filistin deste?inde Hristiyan militan Dr. George Habba? liderli?indeki PFLP’nin (Filistin’in Kurtulu?u ?çin Halkç? Cephe) bu süreç içindeki rolü ön plana ç?kmaktad?r. Bu dönemde hemen hemen tüm sol terör örgütlerinin i?birli?i içinde olmas? dikkat çekicidir. Tüm dünyada bu çapta bir i?birli?i için ideolojik yak?nl???n yetmeyece?i, koordine görevini görecek bir devlete ihtiyaç olaca?? aç?kt?r. SSCB’nin bu rolü yerine getirdi?i söylenebilir.
ASALA’n?n temel hedeflerine bakacak olursak ilk hedefin Do?u Anadolu Bölgesi’ni kopararak SSCB Ermenistan’?na katmak oldu?u söylenebilir. Tüm Ermenileri SSCB önderli?inde toplamak da bir di?er hedef say?labilir. Bunun d???nda sol bir örgüt olmas? nedeniyle dünya düzenini ilgilendiren siyasi hedefleri de mevcuttur. Bu ba?lamda kapitalist düzene ve ülkelere kar??d?r. Ta?naklardan ayr?lan en önemli yönü ise SSCB’yi “do?al müttefiki” saymas?d?r. Ta?naklar ise tamamen ba??ms?z bir Ermenistan’dan yanad?r.
ASALA’n?n temel özellikleri ?u ?ekilde s?ralanabilir:
1. Mükemmel e?itim alm??lard?r. Hem teorik, hem de teknik aç?lardan, 2. Nokta sald?r?lar? yapm??t?r. Geni? kalabal?klardan çok siyasi ve daha önemli hedefleri seçmi?tir, 3. Yugoslavya d???nda olay yerinde yakalanan ASALA militan? olmam??t?r. Bu büyük bir organizasyon ve yetenek ister, 4. ?stihbarat deste?i çok güçlüdür. ?stihbarat deste?i yaln?zca olay sonras?nda kaçmakta de?il, hedef belirlemede de kullanm??t?r. Terör ve istihbarat uzmanlar? böylesine profesyonel eyle?mlerin uzman deste?i olmadan gerçekle?tirilebilmesinin mümkün olmad???n? söylemi?lerdir, 5.Hemen hemen tüm dünyay? ‘operasyon sahas?’ olarak görmü? ve bunda ba?ar?l? da olmu?tur. Böyle bir kapasite bir çok devletin istihbarat biriminde dahi yoktur, 6. Gerçekle?tirmi? oldu?u eylem say?s? aç?s?ndan IRA’den sonra ikinci örgüt olmu?tur. IRA’in sokak çat??malar? yapt??? hat?rlanacak olursa, eylemlerinin türü aç?s?ndan birinci oldu?u dahi söylenebilir, 7. Çok gizli olmaya çal??m??t?r. Hücreler ?eklinde çal??m??t?r. Lider ve baz? yöneticilerinin gerçek isimleri bugün dahi meçhuldür. Bu k?smi ba?ar? sa?larken kitlesel olmay? engellemi?tir. 8. Çok say?da takma ad kullanm??t?r. Bunlar?n bir nedeni mesaj verebilmektir. Bir di?er neden de gizlili?i ?muhafaza edebilmektir. De?i?ik ülkelerdeki hücreler de bazen farkl? takma adlar kullanabilirler. Bu da farkl? ve çok say?da örgüt oldu?u izlenimini verme gayretini gösterir. 9. En çok ve güvenli eylemlerini Fransa ve Yunanistan’da gerçekle?tir?mi?tir, 10. Sadece Türk hedeflerine sald?rmam??t?r. Bat?l? hedeflere de i?birlikçi ve ‘kapitalist’ olmalar? gerekçesiyle sald?rm??t?r. Ancak bu sald?r?lar daha çok son dönemlerde gelmi?tir. Örgütün sona ermesinde sald?r?lar?n di?er ülkelere kaymas?n?n büyük bir rolü olmu?tur denebilir.
Örgüt ilk terör eylemini 22 Ekim 1975’te Viyana’da Türkiye’nin Avustralya Büyükelçisi Dani? Tunagil’i öldürerek ba?latm??t?r. Bu sald?r?lar l979’a kadar sadece Türk hedeflerine dönük olmu?tur. 1979 Kas?m?nda ba?layan süreçte ise Bat?l? ülkeler de sald?r?ya u?ram??lard?r. 1982’de ASALA, militanlar?n? tutuklayan tüm ülkelere kar?? bir tehditte bulunmu?tur. Son dönemde di?er devletlerin de hedefler aras?na girmesi öylesine belirgindir ki. Örne?in 1981’deki 49 ASALA sald?r?s?ndan pay alanlar ?unlard?r: Frans?z (21);?sviçre (18); Türk (8); ?talyan (1); Amerikan (1). 1982’deki ASALA sald?r?lar?nda pay alan devletler ise ?u ?ekilde s?ralan?r: Frans?z (8); Türk (7); ?sviçre (4);Kanada (3); Suudi Arabistan (1).
ASALA’n?n te?kilatlanmas? ?u ?ekilde özetlenebilir:
MERKEZ KOM?TE
Komuta Gruplar?
Siyasi Merkezler
(Askeri kanatla ilgisi yok)
Ülke / Bölge Sorumlular?
Askeri Merkezler
Komuta Gruplar? hücreler ?eklinde)
?ki ya da dört ki?ilik
Paravan Örgütler/Takma Adlar
(3 Ekim, Orly, 9 Haziran, Ermenistan Gizli Ordusu, Yeni Ermeni Direni?,
Fransa Eylül Örgütü, 15 ?sviçre Grubu, K?z?l Ermeni Ordusu, Dünya
Cezaland?rma Te?kilat?, 28 May?s, Ermeni Milli Komitesi, Ermeni Halk ?htilal
Harekat? — K?br?s Ermenilerini mücadeleye ça??r?yor-, K?br?s Ermeni Rum
Te?kilat?)
IV.3.b.Sa? Ermeni Terörü
JCAG
“Adalet Komandolar?” olarak bilinen JCAG’?n 1976 y?l?nda kuruldu?u san?lmaktad?r. Kurucular? Nemesis üyeleridir ve Ta?nakt?rlar. Yani sa? ve Ermeni milliyetçisidirler. Üyelerinin önemli bir k?sm? ?rkç?d?r. Anti-komünisttir. ASALA’n?n tersine Bat?l? hedeflere sald?r? düzenlemedi?i gibi SSCB güdümünde bir Ermenistan da istememektedir.
JCAG’nin kurulmas? ve teröre ba?vurmas? ASALA’n?n terör yoluyla sa?lad??? ba?ar?ya bir tür cevap say?labilir. ASALA terör eylemleri yoluyla sesini duyurdukça Ta?naklar Ermeniler aras?ndaki etkilerini kaybetme korkusuna kap?lm??lar ve bir tür rekabet sonucunda onlar da terörü bir yol olarak seçmi?lerdir. Bu nedenle ASALA taraf?ndan taklitçilikle de suçlanm??t?r. Bu da ASALA ile aras?nda ideolojik yakla??m d???nda bir fark olmad???n? göstermektedir. ?lginç olan nokta Türkiye’deki terör örgütleri ideolojileri nedeniyle farkl? hedefler seçerken Ermeniler sa? olsun sol olsun Türkiye hedefinde birle?mi?lerdir. Hangi gerekçeyle olursa olsun Ermeni terörünün temel hedefi Türkiye’yi vurmakt?r.ASALA ile aras?ndaki temel fark ideolojiktir.
IV.3.c. Di?er Örgütler
ARA (Ermeni ?htilal Ordusu):ASALA’dan ayr?ld??? tahmin edilmektedir. JCAG’a yak?n görü?leri vard?r. 14 Temmuz 1983 tarihinde Brüksel’de (Belçika) bir Türk diplomat?n? öldürmü?tür. 27 Temmuz 1983’te ise Lizbon’da Türk Konsoloslu?u’nu i?gal giri?iminde bulunmu?tur. 20 Haziran 1984’de Viyana’da bir Türk diplomat?n? öldürmü?, 19 Kas?m 1984’de Viyana’da bir Türk diplomat?n? öldürme te?ebbüsünde bulunmu?tur.
NAR (Yeni Ermeni Direni?i): ?smini ilk kez 1977’de duyurmu?tur. 1980’e kadar 7 sald?r?n?n sorumlulu?unu üstlenmi?tir.
Di?erleri: NUPA, AHHRMG, VEDO (Frans?z kökenli), GEGE (Beyrut Kökenli), Ermeni Yer alt? Ordusu, Yeni Ermeni Uyan???...
V.TERÖRÜN KULLANDI?I YÖNTEMLER VE TEMEL ÖZELL?KLER?
1979’a kadar hedef yaln?zca Türk hedefleridir. Havayolu ?irketleri, seyahat acentalar?, elçilikler en çok sald?r?ya u?rayan hedeflerdi. Bunlar en önemli özelli?i nispeten kolay hedefler olmalar?d?r. 1979 Kas?m’?nda ASALA, siyonizm ve kapitalizmi de hedef listesine eklemi?tir. Ayr?ca Türkiye ile i?birli?i yapan tüm ülkeler “sald?r?da bulunulacak ülkeler listesi”ndedir. Bu karar?n al?nmas?n?n nedenlerinden biri baz? Ermeni teröristlerinin Bat?l? ülkelerce tutuklanmas?d?r. Bat?l? hedefler aras?nda ?sviçre ve Fransa ön plana ç?kmaktad?r. ?ngiltere de sald?r?ya u?rayan ülkeler aras?ndad?r.
IRA’dan Sonra En Çok Eylem yapan Örgüt ASALA’d?r. Eylem say?s? çok fazlad?r.
Tüm dünya ‘operasyon sahas?’d?r. Dört ayr? k?tada (Kuzey Amerika,Asya, Avustralya ve Avrupa) eylemlerde bulunulmu?tur. Toplam olay say?s? 200’ü a?maktad?r. Bu rakam farkl? k?staslara göre 500’e kadar ula?maktad?r.Eylemlerin ülkelere göre da??l?m? ?u ?ekildedir:
Fransa (37), ?sviçre (25), ?talya (20), Lübnan (17), ABD (15), Türkiye
(13), ?spanya (11), ?ran (7), Belçika (6), ?ngiltere (5), Danimarka (4), Kanada
(4), Yunanistan (4), Bat? Almanya (4), Hollanda (2), Portekiz (2), Avusturya
(1), Avustralya (1), Irak (1), SSCB (1), Bulgaristan (1), Yugoslavya (1).
Ermeni terörünün bir di?er özelli?i de kay?p vermemesidir. Olaylar?n neredeyse hiçbirinde yakalanan olmam??t?r.
Me?ruiyet kaynaklar? oldukça güçlüdür. Bas?n? ve di?er medyay? oldukça profesyonel bir ?ekilde kullanmakta, Ermeni ve Bat? toplumunda etkili kurumlarla yap?lan i?birli?i sonucunda cinayetler “hakl? birer öç alma eylemi” olarak gösterilebilmektedir. Sald?r?larda yer alanlar kahraman olarak sunuldu?undan, özellikle genç Ermenilerden geni? bir destek al?nabilmektedir.
Biraz önce de belirtildi?i üzere medya ile ili?kileri iyidir. Bunda tek tarafl? bilgilendirmenin de büyük rolü olmu?tur. Ermeni görü?leri ciddi bir alternatifle kar??la?mad???ndan medyada adeta bir tekel olu?turmu?lard?r.
D??a ba??ml?d?r. D??a ba??ml?l?k gücünü artt?r?rken hareket alan?n? da daraltabilmektedir. D??a ba??ml?l???n en önemli dezavantaj? ise di?er güçlerin ç?karlar?na göre eylemlerin ?ekillenmesidir. SSCB ve SSCB uydusu ülkeler ile s?k? i?birli?i dikkat çekmektedir. Yunanistan ve K?br?s Rum Kesimi’nin aktif deste?i zaman içinde artm??t?r. Bu ba?lant?n?n günümüzde de devam etti?i gözlenmektedir. Suriye’nin Ermeni terörü biterken PKK’ya verdi?i deste?i artt?rmas? Ermeni terörünü sadece bir araç olarak gördü?ünü göstermektedir. Amaç Türkiye’yi zay?flatmak ve terörü bir d?? politika arac? olarak görmektir. Ayr?ca Suriye uzunca bir süre SSCB politikalar?n?n bölgedeki uygulay?c?s? konumunda oldu?undan Ermeni terörü ile ba?lant?s? ?a??rt?c? de?ildir.
Kürtçü gruplar ile yak?n bir i?birli?i içinde olmu?lard?r. Hatta içlerinden baz? gruplar terörü PKK’ya devretmek görü?ünü savunmu?lard?r. PKK ile aktif i?birli?inin günümüze dek sürdü?ü tahmin edilmektedir.
Türkiye’de faaliyet gösteren sol gruplar ile Türkiye’ye dönük eylemler konusunda teorik ve pratik i?birli?i gözlenmi?tir.
VI. TERÖRÜN SONA ER???
Bilindi?i üzere Ermeni terörü l980'lerin ortas?nda sona ermi?, daha do?rusu etkisi k?r?lm??t?r. Kimi kaynaklara göre bu durum Türkiye’nin ba?ar?s?d?r. Bu görü?e göre “Türkiye terör örgütleri ile tüm dünyada aktif bir mücadeleye girmi? ve militanlar? ortadan kald?rm??t?r”. Her ?eyden önce hiçbir terör olay? sadece fiziksel mücadele ile sona ermez. Dolay?s?yla Ermeni teröründeki gerilemeyi sadece Türkiye’nin politikalar? ile aç?klamak mümkün de?ildir. Ermeni terörünün yava?lamas? ve gerilemesinde iç ve d?? olmak üzere çok say?da faktör rol oynam??t?r. Her ?eyden önce terörün Bat?l? ülkeleri de vurmaya ba?lamas? Bat?l? ülkelerde al?nan önlemleri artt?rm??t?r. Ayr?ca Bat?’dan Ermeni terör gruplar?na giden destek de s?n?rland?r?lm??t?r. Buna ek olarak PKK’n?n Ermeni teröründen çok daha etkin bir unsur olarak ortaya ç?k??? Ermeni terörünün azalmas?nda psikolojik bir etki yapm??t?r. Tüm bunlara ek olarak Türkiye’nin Ermeni sorunu konusunda daha aktif bir tutum tak?nmas? ve mücadeleyi artt?rmas?n?n da rolü yads?namaz.
VII.GÜNÜMÜZDE ERMEN?LER VE TERÖR: 11 EYLÜL VE ERMEN? KAYNAKLI TERÖRE ETK?LER?
Ermeni terörü son 10 y?ll?k dönemde h?z?n? kesmi?tir. Baz? ki?iler Ermeni terörünün tamamen sona erdi?ini de iddia etmi?lerdir. Ancak ideolojisi,destekçileri ve militanlar? ortadan kalkmam?? bir terör hareketinin birden bire ortadan kalkt???n? iddia etmek kolay de?ildir. Nitekim Ermeni militanlar?ndan baz?lar?n?n (Murad Topalyan gibi) son dönemde çok say?da patlay?c? ile yakalanmas? da Ermeni terörünün tamamen sona ermedi?ini, uygun bir ortamda yeniden ortaya ç?kaca??n? göstermektedir. Ermeni terörünün canlanmas? konusunda en önemli tehlike ise Türkiye s?n?rlar?nda ya?anmaktad?r. Karaba? sorunu nedeniyle çok say?da Er?meni genci Türklere kar?? ideolojik nefretle yüklenmi? ve Ermenistan’?n ya?ad??? s?k?nt?lardan dolay? Türkleri suçlam??lard?r. Silahl? çat??ma tecrübesi de bulunan bu gruplar?n Ermenistan hükümetince kolay bir ?ekilde kontrol edilemeyece?i de anla??lmaktad?r. Özellikle diaspora ba?lant?l? örgütler silahl? örgütlenmeyi te?vik et?mektedirler.
Ermenistan ba?lant?l? bir di?er tehdit ise Ermenilerin uzun bir dönemden sonra bir devlete sahip olmalar?d?r. Yeryüzünde bir Ermeni devletinin varl??? asl?nda bir çok avantajlar da sunmaktad?r: Bu sayede diyalog için bir ileti?im arac? ortaya ç?kmaktad?r. Ayr?ca devletlerin örgütlere göre sorumluluklar? da vard?r. Dolay?s?yla Türkiye uzun bir zamandan sonra Er?meni sorununu e?it ?artlarda görü?ebilece?i bir muhatap bulmu?tur. Ancak, tüm yararlar?na kar??n Ermenistan ile Türkiye aras?nda 10 y?l? a?an bir süredir diplomatik ili?kinin dahi kurulamam?? olmas? Ermenistan’? Türkiye’ye rakip ülkeler ile i?birli?ine itmi?tir. Bu da terörün kullanabilece?i bir ortam olu?turmaktad?r. Örne?in PKK ile Ermenistan aras?nda süren “flört” bu konudaki endi?eleri hakl? ç?kartmaktad?r.
Ermeni terörü ile ilgili bir di?er önemli geli?me ise 11 Eylül sald?r?lar?d?r. Bu olay Türkiye’de genel olarak olumlu etkileriyle an?lm??sa da Ermeni terörü konusunda baz? riskleri de beraberinde getirdi?i aç?kt?r. Bir yandan tüm dünyada terör konusundaki hassasiyet artm??, en önemlisi neredeyse tek süper güç haline dönü?en ABD terör gruplar?n? en önemli, tehdit olarak alg?lamaya ba?lam??t?r. Di?er taraftan Türkiye’nin 11 Eylül benzeri sald?r?lara kar?? ne kadar haz?rl?ks?z oldu?u anla??lm??t?r. Ermeni terör gruplar?n?n “yeni terörizm”in gerektirdi?i teknolojik bilgiye sahip oldu?u hat?rlanacak olursa PKK ya da bir di?er örgütle Ermeni teröristlerin yapaca?? teknoloji yo?un bir terör sald?r?s?nda Türkiye’nin zor durumda kalaca?? kolayca anla??lacakt?r[137].
VIII. SONUÇ: ÖNEML? NOKTALAR
Yukar?daki bilgilerin ?????nda Ermeniler ve terör konusunda belirtilmesi gereken önemli noktalar ?u ?ekilde s?ralanabilir:
1. Ermeni terörü Türk taraf?n?n Ermeni sorununda kendisini kolayca anlatabilece?i en önemli aland?r. Tehcir, isyanlar gibi alanlarda kavramlar tart??mal?d?r.Taraflar kendi görü?lerini kan?tlayabilmek için belgeleri ve kavramlar? farkl? yorumlayabilmektedir. Oysa ki terör konusunda daha somut veriler ile kar?? kar??yay?z. Ermeni terör gruplar? yapt?klar? sald?r?lar? kabul etmekte, bu sald?r?lar? me?rula?t?rmaya çal??maktad?rlar. Hatta Ermeni toplumunun ve kurumlar?n?n önemli bir ço?unlu?u da yap?lan?n “terör” oldu?unu kabul etmemekte, sadece bu sald?r?lar?n me?ru nedenleri, ya da “kabul edilebilir nedenleri” oldu?unu savunmaktad?rlar. Dünyadaki genel gidi?at ise terörün hiçbir ?art alt?nda me?ru bir yöntem olarak kullan?lamayaca?? ?eklindedir. Özellikle 1970 ve 1980’li y?llarda ASALA ve Ta?naklar taraf?ndan yürütülen terör sald?r?lar? çok yak?n bir zaman dilimninde gerçekle?mi?tir ve olaylar?n belgeleri Bat?l? bas?n yay?n organlar?nca da teyit edilmi?tir. Gruplar sald?r?lar? üstlenmi?, hatta savunmu?lard?r. Bu nedenle tehcir ve isyanlar?n aksine terör konusunda daha net bir görünüm oldu?u söylenebilir.
2.Radikal Ermeni gruplar Türklere kar?? belirledikleri hedeflerini gerçekle?tirebilmek için her yolu kabul edilebilir saym??lard?r. Terör de bu yöntemlerden sadece bir tanesidir. Di?er bir deyi?le bu gruplarda ciddi bir ahlak problemi ortaya ç?kmaktad?r. Atalar? ve uluslar? için “adalet” talebiyle yola ç?kan bu gruplar isteklerini ahlaki de?erler (moral values) üzerine kurmaktad?rlar. Ancak yöntem a?amas?na gelindi?inde her türlü yöntemi me?ru görmektedirler. Yani e?er terör d???nda daha kabul edilmesi güç bir araç ya da yöntem bulunsa bu da a??r? Ermeni gruplarca kullan?lacakt?r. Bu durum a??r? Ermeniler aras?ndaki “nefreti”n, yani terörü besleyen ana damar?n ne kadar güçlü bir noktaya ula?t???n? da ortaya koymaktad?r.
3.Ermeni terörü modern tarihte görülen en eski terör örneklerindendir.Özellikle NEMESIS hareketi ve Os?manl? döneminde ya?anan baz? yerel ayaklanmalar sadece “bölücülük” (separatism) kavram?yla aç?klanamaz. Bunlar?n önemli bir k?s?m? kitlesel olmaktan çok terör yoluyla sonuca gitmeyi hedefleyen modern anlamda terör eylemleridir. Özellikle 19. yüzy?l?n son dönemlerinde ve 20. yüzy?l?n ilk ba?lar?nda Ermeni terör gruplar?n?n ?iddet eylemlerini and?r?r ba?ka örnekler bulabilmek zordur.
4.Ermeni terörü Osmanl? ?mparatorlu?u’nun son döneminden günümüze dek önemli bir süreklilik özelli?i göstermektedir. Bu süreklili?i sa?layan temel unsurlar ?unlard?r denebilir:
a)Osmanl?’da ve sonras?nda Türkiye kar??t? Ermeni harekat? görece güçsüz kalm??t?r. Geni? halk kitlelerinden destek alabilmesi uzun zaman alm??, Osmanl? ordusu ve güvenlik güçlerini tam anlam?yla yenebilecek seviyeye ula?amam??t?r.Buna kar??n ula??lmas? zor hedefler belirlemi?tir: Ermeniler hiçbir bölgede ço?unluk olu?turamad??? halde çok geni? bir co?rafyada ba??ms?z bir devlet kurmay? hedeflemi?tir. Oysa Yunan örne?inde görüldü?ü üzere a?ama a?ama büyümeyi tercih etmi? olsayd? hem daha az d??a ba??ml? olurdu, hem de ba??ms?z bir devlet kurmak için ?ans? artabilirdi. Bu nedenle silahl? Ermeni hareketleri her türlü yard?ma ve etkiye aç?k olmu?lard?r.
b)Ermeni terörü d??a ba??ml?d?r. ?lk Ermeni terör gruplar?n?n (H?nçaklar ve Ta?naklar) hiç birisi Osmanl? topraklar?nda kurulmam??t?r. Ayr?ca bunlar?n hiçbir üyesi de Osmanl? vatanda?? Ermenilerden olu?mam??t?r.
c)Ermeni terörü, kendisini me?rula?t?rabilmek için önce Ermeniler aras?nda ?iddet kullanm??, ard?ndan da ?iddeti Türklere ve di?er etnik gruplara kayd?rm??t?r. Öyle ki baz? dönemlerde Ermeni teröristlerinin en büyük hedefi yine Ermeniler olmu?tur. Örne?in 1904-1906 döneminde her bir ‘yabanc?ya’ kar?? üç Ermeni, Ermeni terörünün kurban? olmu?tur. Bu da göstermektedir ki her terör olay? gibi Ermeni terörü de hedef gözetmeksizin ?iddet kullanmaktad?r.
5)Her ne kadar Ermeniler H?nçak, Ta?nak vb. ‘partiler’i ‘siyasi parti olarak nitelendiriyorsa da bu grupla?malar?n söylemi, sembolleri ve eylemleri incelendi?inde birer terör örgütü olduklar? kolayca anla??lacakt?r. Bu partilerin bayraklar?n?n ö?rencilere gösterilmesi ve Türklere kar?? neler yapacaklar?n? içeren yeminlerinin s?n?flarda bir kez okutulmas? oldukça yararl? olacakt?r.
6)NEMES?S, üzerinde geni? bir ?ekilde durmay? gerektirecek bir konudur. Bu cinayetlerin hedefleri, sonuçlar? ve d?? ba?lant?lar? detayl? bir ?ekilde anlat?lmal?d?r. Bilindi?i üzere NEMES?S ‘intikam tanr?s?’ anlam?na gelir ve Ermeni bölücülerin Osmanl?’daki ba?ar?s?zl?klar?n?n ard?ndan sorumlu gördükleri Türk devlet adamlar?n? tek teker öldürme kampanyalar?n?n ad?d?r. Bu kampanyada çok say?da Osmanl? devlet adam? Türkiye d???ndaki ülkelerde Ermeni teröristlerce öldürülmü?lerdir. Bu olaylarda baz? Avrupa ülkeleri (Almanya gibi) üzerlerine dü?en sorumlulu?u yerine getirmemi? ve suçlulara gerekli cezalar verilmemi?tir. Bu tutum terörü besledi?i gibi gelecek y?llarda ortaya ç?kacak terör eylemlerine de zemin haz?rlam??t?r.
7)20. yüzy?lda Ermeni terörünü haz?rlayan psikolojik ve siyasi altyap? anla??lmaya çal???lmal?d?r. Özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika Ermenilerinin bu süreç içindeki rolleri irdelenmelidir. Bilindi?i üzere diasporada asimilasyon sorunu ile kar?? kar??ya kalan Ermeni kurumlar? (özellikle Kilise ve ‘partiler’)tarihsel dü?manl?klar? ve önyarg?lar? beslemi? ve Türkiye kar??tl???n? Ermeni kimli?inin temeline yerle?tirmi?lerdir. Dil, kültür gibi unsurlar?n zay?f kald??? bu ülkelerde Ermeniler 1915 olaylar?n?n bir tür ‘efsane’ haline getirerek etnik kimliklerini muhafaza etmeye çal??m??lar, bu da Türklere kar?? bir nefrete dönü?mü?tür. Bu nefret 1970’li y?llarda terör olaylar?na dönü?ecektir.
8)l970’li y?llardaki Ermeni terörünü haz?rlayan bir di?er etken de di?er devletlerin güç politikalar?d?r. Özellikle Stalin döneminde SSCB ve sonras?nda baz? Do?u Bloku ülkeleri, Yunanistan, Suriye, Lübnan ve tespit edilemeyen baz? ülkeler a??r? Ermeni gruplar?n? d?? politikalar?n?n bir gere?i olarak desteklemi?lerdir.
9)Yukar?da say?lan etkenleri sonucu olarak 1970’li y?llarda Ermeni terörü yeniden canlanm??t?r. Bu canlanman?n alt?nda onlarca y?l süren bir haz?rl?k devresi bulunmaktad?r. Belirtildi?i üzere bu devrede iki önemli unsur ön plana ç?kmaktad?r: Diaspora Ermenilerinin kimlik bunal?m? ve d?? güçlerin yönlendirmeleri.
10)Ermeni terör örgütlerinin eylemlerinin sona eri?i terörün kaynaklar? konusunda da önemli ipuçlar? vermektedir. Terör olaylar? ne zaman Bat?l? hedeflere yöneldiyse bu tarihten itibaren Ermeni terör örgütlerine kar?? al?nan önlemler artm?? ve sald?r?larda hissedilir bir dü?ü? ya?anm??t?r. Zaten sald?r?lar analiz edildi?inde bu tür grift ve uzmanl?k isteyen silahl? operasyonlar?n ASALA ya da ba?ka bir Ermeni terör örgütünce yard?m almadan gerçekle?tirilemeyece?i aç?kt?r.
11)?lk Ermeni sald?r?lar?na kadar Türkiye’nin ara?t?rma ve önlem almada ciddi ‘ihmalleri’ olmu?tur. Türkiye’nin bu konuyu önemsememesi halinde ne gibi sonuçlara yol açabilece?i gerçe?ini vurgulamas? aç?s?ndan bu dönemdeki hatalar ve eksikliklerin anlat?lmas? önemlidir. Ermeni terörü uzun bir haz?rl?k devresinden geçmi?tir ve bu haz?rl?klar Türkiye taraf?ndan ya önemsenmemi?, ya da gerektirdi?i önlemler al?namam??t?r. Gelecek dönemde böyle bir sonuçla tekrar kar??la??lmamas? için benzeri hatalar?n yap?lmamas? gerekmektedir. Bu konuda özellikle genç ö?rencilere ve bilim adamlar?na büyük sorumluluklar dü?mektedir. Çünkü bir neslin ihmali di?er neslin felaketi anlam?na gelebilmektedir.
Ermenilerin Ermeni Terörüne Bak???
Son olarak, Ermeni kaynakl? terörün anla??lmas? ve anlat?lmas?nda önemli bir nokta da genel olarak Ermenilerin bu konuya yakla??m?d?r. ?u ana kadarki deneyimlerimiz göstermi?tir ki Türkiye’de yap?lan ara?t?rmalar di?er taraf?n görü?lerini ve eylemlerindeki güdüleri anlamaya odaklanmam??t?r. Bu yakla??m?n ciddi sorunlara ve eksikliklere yol açaca?? a?ikard?r.
?lk olarak Türkiye Ermenileri terör olaylar?na kar?? ç?km??lar ve destek vermemi?lerdir. Hatta baz? Türkiye Ermenileri tepkilerini protesto noktas?na kadar ta??m??lard?r.Örne?in Ermeni as?ll? Türkiye Cumhuriyeti vatanda?? Artin Penik ASALA’y? protesto etmek için kendisini ?stanbul’da üstüne benzin dökerek yakm??t?r. Penik gelinen noktay? ?u sözlerle ifade etmi?tir:
“ASALA canileri, sizlere sesleniyorum Emperyalist devletlerin oyununu oynuyorsunuz. Size tahrif edilmi? tarihi bilgiler veriliyor. Geçmi?te emperyalistlerin (Ruslar, ?ngilizler, Frans?zlar) oyunlar? binlerce masum insan?n can?na kasdetti. Kendinize gelin, sizi aldat?yorlar... Tuttu?unuz bu yolda ba?ar?ya ula?amazs?n?z. Türklerle Ermeniler, dün oldu?u gibi bugün de yan yana, karde?çe ya?amaya devam edeceklerdir. "[138]
Benzeri aç?klamalar bir çok Türkiye Ermenisinden de gelmi?tir. Nitekim çok say?da Ermeninin hiçbir sorun ya?amaks?z?n Türkiye’de hayatlar?n? di?er Türk vatanda?lar? gibi devam ettirebiliyor olmas? anlaml?d?r. Genel e?ilimin tersine böylesine ho?görülü ve bar??ç?l bir tablonun nedenlerinin anla??lmas? sadece terör konusunda de?il toplumlararas? anla?mazl?klar?n giderilmesinde de önemli ipuçlar? sunabilir. Buna kar??n taraflar Türkiye Ermenileri konusunda sessiz kalmay? ye?lemi?ler,böylece son derece de?erli bir tecrübe belki de de?erlendirilememi?tir. Denebilir ki, bundan sonra gerek Türkiye Ermenilerinin gerekse Türklerin bu konuda daha çok çal??mas? ve bin y?ll?k birikimin de?erlendirilmesi en önemli öncelikler aras?nda yer almal?d?r.
Diaspora, yani Kuzey Amerika ve Avrupa Ermenilerinin büyük ço?unlu?u ise terör olaylar?na aktif destek vermemi?, olaylarda yer almamay? tercih etmi?tir. Ancak bu geni? kitle terör kar??s?nda sesini yükseltmemi?tir de. Hatta bu kitle içinde az?msanmayacak bir grup terörün yararlar?ndan dahi bahsedebilmi?tir. Bunlara göre Ermeni terörü sayesinde Ermeni sorunu tekrar gündeme gelebilmi?tir.
En çok sesi ç?kan Ta?naklar, H?nçaklar gibi a??r? gruplar ve sempatizanlar? ise terörü hem desteklemi?ler, hem bizzat içinde yer alm??lar, hem de terörün gereklili?ini ve me?rulu?unu ispat etmeye çal??m??lard?r. Bu gruplara göre Ermeni teröristleri bu eylemleri iki amaç için yapmaktad?rlar: 1) Geçmi?in intikam?n? almak, 2) Ermenilerin sesisini dünyaya duyurmak ve bu yolla Türkiye’nin Ermeni isteklerini kabul etmesini sa?lamak.
IX.KAYNAKLAR
IX.1. Yararl? Olabilecek ?nternet Siteleri
www.eraren.org: Asam Ermeni Ara?t?rmalar? Enstitüsü’nün sitesi. ?ngilizce ve Türkçe. Ayr?ca di?er sitelere ba?lant?lar da veriliyor. Çok say?da makale ve habere ula??labilir.
www.avsam.org: Avrasya Stratejik Ara?t?rmalar Merkezi web sitesi.
www.ermenisorunu.gen.tr: Türkçe, ?ngilizce, Frans?zca ve Almanca
www.belge.net:Ermeni terör sald?r?lar?n?n tam listesi ve terör kurbanlar?n?n isimleri burada bulunabilir.
www.inaf.gen.tr: Türkçe ve ?ngilizce. Ermeni terörü hakk?nda önemli bilgi ve yaz?lara da yer veriyor.
www.mfa.gov.tr: Türkiye D??i?leri Bakanl???n?n web sitesi.
http://www.kultur.gov.tr/portal/tarih tr.asp?belgeno=1650: Kültür Bakanl??? web sitesi içinde yer al?yor.
http://www.tsk.mil.tr/genelkumay/uluslararasi/ermenisorunu.htm: Genelkurmay Ba?kanl??? taraf?ndan haz?rlanm?? bir web sitesi. Türkçe. Ermeni terörü ve genel olarak Ermeni sorunu konusunda bilgi veriliyor.
http://armenians.virtualave.net/index.asp: Ermeni terörü Türkçe,?ngilizce,Frans?zca, Almanca,?spanyolca, Italyanca ve Portekizce olarak anlat?l?yor.
http://www.ksu.edu.tr/ermeni/erm tur/erm mezalimi.html: Kahramanmara?’ta Ermeni terörü anlat?l?yor. Sayfa Kahramanmara? Sütçü ?mam Üniversitesi web sitesinde.
http://www.mersin.edu.tr/ermenisorunu/ermenisorunu01.html: Türk — Ermeni ili?kileri üzerine genel bilgiler bulunuyor. Mersin Üniversitesi web sitesinde.
www.karabakh.org: Azerbaycan’da Ermeni sald?r?lar? üzerine önemli bir site.
www.ermeni.tv/: Ermeni sorunu ile ilgili görüntüler içeriyor.
http://egt.inonu.edu.tr/bolum/bilgisayar/sunu/ermeni dosyalar/frame.htm: “Ermeni Terörü ve Kaynaklar?” adl? çal??man?n tamam? bu sayfada slayt halinde verilmi?tir.
www.foreignpolicy.org.tr: D?? Politika Enstitüsü’nün web sitesi.
http://www.haberbilgi.com/haber/200204/11eylul.html: Yrd. Doç. Dr. Sedat Laçiner’in 11 Eylül olaylar? sonras?nda Ermeni terörünü ele alan çal??mas?n?n tam metni veriliyor.
www.teror.gen.tr: Terörün her çe?idi ve özellikle Türkiye’ye dönük terör eylemleri hakk?nda Türkçe olarak genel bilgiler bulunuyor.
http://www.teror.gen.tr/turkce/yurtdisi/diger/ermenistan.html: Bu sayfada Ermeni terörü anlat?l?yor.
IX.2. Kitaplar ve Dergiler
Akademik alanda sadece Ermeni ara?t?rmalar? ile ilgilenen neredeyse tek
Türkçe dergi Ermeni Ara?t?rmalar? dergisidir. Asam Ermeni Ara?t?rmalar?
Enstitüsü taraf?ndan üç ayda bir yay?nlanan bu derginin d???nda enstitünün
?ngilizce dergisi Review of Armenian Studies de yararl? olabilir. Bu dergilere
ula?mak için www.eraren.org’dan ya da ?u adresden bilgi al?nabilir: Konrad
Adenauer Caddesi, No. 60, Y?ld?z, Çankaya, 06550, Ankara,
Ermeni terörü ve nedenleri konusunda yararl? olabilecek baz? eserler ise ?unlard?r:
Ataöv, Türkkaya (ed.), The Armenians in the Late Ottoman Period, (Ankara:The TTK ve TBMM, 2001): Son dönemde kaleme al?nm?? önemli eserlerdendir.Edit kitapta sadece terör de?il Ermeni sorununun di?er boyutlar? hakk?nda da çok say?da de?erli makale içermektedir.
Göka, Erol, “Ermeni Sorununun (Gözden Kaçan) Psikolojik Boyutu”, Ermeni Ara?t?rmalar? dergisi, Cilt: 1, Say?: 1, Mart-Nisan-May?s 2001, ss. 128-136.
Gürün, Kamuran, “Ermeni Terörünün Sebepleri ve Mücadele Yollar?” içinde uluslararas? Terörizm ve Uyu?turucu Madde Kaçakç?l??? Sempozyumu, 17-20
Nisan, (Ankara: Ankara Üniversitesi Bas?mevi, 1984).
Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyas?, (?stanbul: 2001): Ermeni sorunu alan?n?n genel temel kitaplar?ndan biridir. Ayn? zamanda Ermeniler ve terör konusunda da kapsaml? ve giri? mahiyetinde bilgiler içermektedir.
Henze, B. Paul, “Ermeni ?iddetinin Kökeni”, içinde Uluslararas? Terörizm ve
Uyu?turucu Madde Kaçakç?l??? Sempozyumu, 17-20 Nisan, (Ankara: Ankara
Üniversitesi Bas?mevi, 1984).
?lter. Erdal, Ermeni Propagandas?n?n Kaynaklar?, (Ankara: Kamu Hizmetleri Ara?t?rma Vakf?, 1994). ?lter, Erdal, Türk — Ermeni ?li?kileri Bibliyografyas?, (Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Ba?kanl???, 2001, geni?letilmi? ikinci bask?):Bu kaynak listesinde yer olmayan çok say?da eser bu bibliyografyada bulunabilir.Ermeniler ve terör konusunda detay çal??ma yapmak isteyenler için oldukça geni? bir liste sunmaktad?r.
?til, Turan, “Türkiye’de Terörizm, Özellikle Ermeni Terörizmi”, içinde
Uluslararas? Terörizm ve Uyu?turucu Madde Kaçakç?l??? Sempozyumu, 17-20
Nisan, (Ankara: Ankara Üniversitesi Bas?mevi, 1984).
Karacakaya, Recep, Kaynakçal? Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1 923) , (?stanbul: Ba?bakanl?k Devlet Ar?ivleri Genel Müdürlü?ü, 2001).
Laçiner, Sedat, “11 Eylül Olaylar? (Yeni Terörizm) ve Ermeni Sorunu”, Stratejik Analiz, Cilt: 2, No: 19, Kas?m 2001, ss. 39-46.
Laçiner, Sedat, “Ermeni Kimlik Bunal?m? ve Güç Politikalar?n?n Bir Ürünü Olarak Ermeni Sorunu”, 2023 dergisi, Nisan 2002, ss. 56-61.
Laçiner, Sedat, “Ermeni Terörü”, içinde Dünyada ve Türkiye ‘de Terör, Ekonomik ve Sosyal Yans?malar, (Ankara: T.C. Merkez Bankas? Yay?nlar?, 2002).
Lowry Heath, “19. ve 20. Yüzy?l Ermeni Terörizmi ‘Devaml?l?k Ba??”, içinde
Uluslararas? Terörizm ve Uyu?turucu Madde Kaçakç?l??? Sempozyumu, 17-20
Nisan, (Ankara: Ankara Üniversitesi Bas?mevi, 1984).
Lowry, Heath, “19. ve 20. Yüzy?l Ermeni Terörizmi ‘Devaml?l?k Ba??’ “, INAF Haber Bülteni, 4 Ekim 2000 (Tekrar yay?n).
Süslü, Azmi, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olay?, (Van: Yüzüncü Y?l Üniversitesi Rektörlü?ü, 1990).
Süslü, Azmi, Fahrettin Kmrz?o?lu, Refet Yinanç ve Yusuf Hallaço?lu, Türk tarihinde Ermeniler, (Ankara: Kars Kafkas Üniversitesi Rektörlü?ü, 1995).
?ehirli, Atila, Türkiye’de Bölücü Terör Hareketleri, (?stanbul: Burak yay?nlar?, 2001).
?im?ir, Bilal, ?ehit Diplomatlar?m?z (1973-1994), ?ki Cilt, (Ankara: Bilgi Yay?nevi, 2000): Türk diplomatlar?n? hedef alan Ermeni terör örgütlerinin sald?r?lar?n? tüm ayr?nt?lar?yla ele alm??, konusunda ba?yap?t say?labilecek bir eserdir.
Ya?arba?, Enver, Ermeni Terörünün Tarih çesi, Ermeni Komitelerinin Emelleri ve ?htilal Hareketleri, (?stanbul: Petek Yay?nlar?, 1984).
*Asam Ermeni Ara?t?rmalar? Enstitüsü ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ??BF Uluslararas? Ili?kiler Bölümü ö?retim üyesi.
[130]‘Devaml?l?k’ vurgusu ile ilgili olarak detayl? bir çal??ma için bkz.: Lowry Heath, “19. ve 20. Yüzy?l Ermeni Terörizmi ‘Devaml?l?k Ba??”, içinde Uluslararas? Terörizm ve Uyu?turucu Madde Kaçakç?l??? Sempozyumu, 17-20 Nisan, (Ankara: Ankara Üniversitesi Bas?mevi. 1984).
[131]Enver Ya?arba?,Ermeni Terörünün Tarihçesi,Ermeni Komitelerinin Emelleri ve ?htilal Hareketleri,(?stanbul:Petek Yay?nlar?.1984),s.18
[132]H?nçaklar?n ne kadar tehlikeli oldu?u ve silahl? bir terör örgütü oldu?u konusunda kendi yay?nlar? bol miktarda kan?t sunmaktad?r. Bu konuda geni? bir çal??ma için bkz.: Hratch Dasnabedian, History of the Armenian Revolutionary Federation, Dashnaksutiun, 1890-1924, (Milan: OEMME, 1990).
[133]Heath Lowry, “19. ve 20. Yüzy?l Ermeni Terörizmi ‘Devaml?l?k Ba??”, INAF Haber Bülteni,4 Ekim 2000.
[134]Kimlik sorununun teröre ve genel olarak Türk — Ermeni ili?kilerine etkisi konusunda daha detayl? bir çal??ma için ?u çal??malara da bak?labilir: Sedat Laçiner, “Ermeni Kimlik Bunal?m? ve Güç Politikalar?n?n Bir Ürünü Olarak Ermeni Sorunu”, 2023 dergisi, Nisan 2002, ss. 56-61:Erol Göka, “Ermeni Sorunu’nun (Gözden Kaçan) Psikolojik Boyutu”, Ermeni Ara?t?rmalar? Dergisi, Cilt: 1, Say?: I, Mart.Nisan-May?s 2001, ss. 128-136.
[135]Sedat Laçiner,"Türkiye-Avrupa ?li?kilerinde Kültür ve Medeniyet:Tarihsel ve ?deolojik Kökenler",Liberal Dü?ünce,Cilt:4,No.13,K?? 1999,ss.39-57.
[136]Türk diplomatlar?na kar?? Ermeni terörü konusunda detayl? bir çal??ma için bkz.: Bilal ?im?ir,?ehit Diplomatlar?m?z (1973-1994), ?ki Cilt, (Ankara: Bilgi Yay?nevi, 2000).
[137]11 Eylül olaylar?n?n Ermeni terörü ve Ermeni sorunu üzerindeki olas? etkileri konusunda detayl? bir çal??ma için bkz.: Sedat Laçiner, “11 Eylül Olaylar? (Yeni terörizm) ve Ermeni Sorunu”, Stratejik Analiz, Cilt: 2 (9). Kas?m 2001, ss. 39-46.
[138]Azmi Süslü,Fahrettin K?rz?o?lu,Refet Yinanç ve Yusuf Hallaço?lu,Türk Tarihinde Ermeniler,(Ankara:Kars Kafkas Üniversitesi Rektörlü?ü,1995),s.311.
| | | | ----------------------
* Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslar arası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi -
- Ermeni Sorunu El Kitabı | | | | | « Geri | | | |
|
|
| | |
Anasayfa
İletişim
